Jahar Taraba
Taraba (Fula: Leydi Taraba) jiha ce a Arewa maso Gabashin Najeriya, sunanta daga sunan kogin Taraba ce da ta ratsa kudancin jihar. Babban birnin jihar itace Jalingo. Mazauna a jihar galibinsu ƙabilun Mumuye, Fulani, Jukunawa, Marghi, Jenjo, Wurkum, da kuma wasu ƙabilu dake a yankin arewacin jihar. Yayin da Jukun, Chamba, Tiv, Kuteb da Ichen wadanda aka fi samunsu a kudancin jihar. Yankin tsakiyar ya fi mamaye mutanen Mambila, Chamba, Fulani da Jibawa. Akwai sama da kabilu saba'in da bakwai (77)masu mabanbantan harsuna a jihar Taraba.
![]() | |||||
---|---|---|---|---|---|
![]() | |||||
| |||||
Wuri | |||||
| |||||
Ƴantacciyar ƙasa | Najeriya | ||||
Babban birni | Jalingo | ||||
Yawan mutane | |||||
Faɗi | 3,066,834 (2016) | ||||
• Yawan mutane | 56.3 mazaunan/km² | ||||
Harshen gwamnati | Turanci | ||||
Labarin ƙasa | |||||
Yawan fili | 54,473 km² | ||||
Sun raba iyaka da | |||||
Bayanan tarihi | |||||
Mabiyi | Jihar Gongola | ||||
Ƙirƙira | 27 ga Augusta, 1991 | ||||
Tsarin Siyasa | |||||
Majalisar zartarwa |
Executive Council of Taraba State (en) ![]() | ||||
Gangar majalisa |
Taraba State House of Assembly (en) ![]() | ||||
Bayanan Tuntuɓa | |||||
Lambar aika saƙo | 660001 | ||||
Kasancewa a yanki na lokaci | |||||
Lamba ta ISO 3166-2 | NG-TA | ||||
Wasu abun | |||||
| |||||
Yanar gizo | tarabastate.gov.ng |
TarihiGyara
An kafa jihar Taraba ne daga tsohuwar Jihar Gongola a ranar 27 ga watan Agusta shekarata 1991, da gwamnatin mulkin soja ta Janar Ibrahim Babangida .
Labarin kasaGyara
Jihar Taraba tana da iyaka da jihar yamma da jihar Nasarawa da jihar Binuwai, arewa maso yamma da jihar Filato, arewa ma jihar Bauchi da jihar Gombe, arewa maso gabas da jihar Adamawa, da kuma kudu da arewa maso yammacin kasar Kamaru .
Binuwai, Donga, Taraba da Ibi sune manyan koguna a jihar. Sun taso ne daga tsaunukan Kamaru, suna takura kusan daukacin fadin jihar a Arewa da Kudu domin hadewa da kogin Nijar .[ana buƙatar hujja]
Kananan HukumomiGyara
Jihar Taraba ta kunshi kananan hukumomi guda goma sha shidda (16) (ko kananan hukumomi). Zababbun shugabanni ne ke tafiyar da su. Gasu kamar haka:
• Bali
• Donga
• Gashaka
• Gassol
• Ibi
• Jalingo
• Kurmi
• Lau
• Sardauna
• Takum
• Ussa
• Wukari
• Yorro
HarsunaGyara
Harsunan Jihar Taraba da LGA ta lissafa:[2]
LGA | Harsuna |
---|---|
Ardokola | Fulfulde, Kona, Mumuye |
Bali | fulfulde ; Fam Harshen Ichen ; Gbaya, Arewa maso Yamma; Jibu ; Jukun Takum ; Kam; Mumuye ; Ndoola ; Chamba Dakka ; chamba leko ; Tiv ; |
Donga | Harshen Ichen, Ekpan, Chamba Leko, Tiv . |
Gashaka | Ndoola, Fulfulde, Chamba Daka; Yamba Tiv |
Gassol | Fulfulde, Wapan, Tiv |
Ibi | Duguri ; Dza, Tiv, Fulfulde, Wanu |
Jalingo | Fulfulde, Kona, Mumuye; |
Karim Lamido | Jenjo Fulfulde ; Dadiya ; Dza; Jiba ; Jira; kodei ; Kulung; Kyak; Laka ; Munga Lelau ; Ku; Mághdì ; Mak ; Munga Doso ; Mumuye; Nyam; Pangseng ; Wurkun-Anphandi ; Shoo-Minda-Nye ; Yandang ; Hõne ; Kwa; Pero; Karimjo. |
Kurmi | Ndoro ; Harshen Ichen ; Harshen Tigun ; Abon ; Bitare . |
Lau | Fulfulde, Dza; Ku; Yandang, Laka |
Takum | Mashi ; Bete ; Harshen Ichen; Jukun Takum; Kapya ; Kpan ; Kpati ; Kuteb ; Lufu ; Harshen Acha; Tiv; Yukuben |
Wukari | Jukun, Ichen Language; Ekpan; Kpati; Kulung; Taron ; Tiv; Wapan |
Sardauna | Fulfulde, Anca ; Batu ; Buru ; Fum ; Lamanso '; Lidzonka ; Limbum ; Mambila ; Mbembe, Tigon ; Mbongno ; Mvanip ; Nde-Gbite ; Ndoola; Ndunda ; Nshi; Somyev; Viti; Wuta; Yamba, kaka |
Yorro | Mumuye, Fulfulde |
Zing | Mumuye, Nyong; Rang; Yandang |
Ussa. Harshen Kuteb
Sauran harsunan da ake magana a jihar Taraba su ne Akum, Bukwen, Esimbi, Fali na Baissa, Jiba, Njerep, Tha, Yandang, Yotti, Ywom.
NomaGyara
Babban sana’ar da al’ummar jihar Taraba ke yi ita ce noma. Kayan amfanin gona da ake nomawa a jihar sun hada da kofi da shayi da gyada da auduga .[3] Ana gona irin su masara, shinkafa, dawa, gero, rogo, da dawa a cikin kasuwanci.[ana buƙatar hujja], ana kiwon shanu, tumaki da awaki da yawa, musamman a yankin Filato na Mambilla, da kuma kwarin Binuwai da Taraba.[ana buƙatar hujja] suna gudanar da wasu ayyukan noman dabbobi kamar kiwon kaji, kiwon zomo da kiwon alade a cikin adadi mai yawa. Al'ummomin da ke zaune a gabar Kogin Benue, River Taraba, River Donga da Ibi suna kamun kifi duk shekara. Haka kuma ana gudanar da wasu sana’o’i irin su tukwane, sakar tufa, rini, yin tabarma, sassaka, sana’a da sana’a a sassa daban-daban na Jihar.[4]
IlimiGyara
Jihar Taraba nada makarantu masu yawa , wadannan sun hada da:
Jami'o'iGyara
Al'adaGyara
Gwamnati ta yi kokarin inganta wuraren yawon bude ido kamar Mambilla Tourist Center, Gumpti Park na Gashaka ; da kuma bikin kamun kifi na Nwunyu a Ibi, wanda aka saba gudanarwa a watan Afrilu na kowace shekara inda ake gudanar da ayyuka irin su tseren kwale-kwale, gasar ninkaya da raye-rayen al’adu. Sauran bukukuwa sune Purma na Chamba a Donga, Takum da raye-rayen al'adun Jibu a Bali, Tagba na mutanen Acha a Takum, Kuchecheb na Kutebs a Takum da Ussa, Kati na Mambilla da sauran jama'a. Taraba ana kiranta da “Kyautata ga al’umma” kasancewar jihar tana da arziki kuma tana da kabilu da dama da suka hada da Kuteb, Chamba, Yandang, Mumuyes, Mambila, Wurkums, Jenjo, Jukun, Ichen, Tiv, Kaka, Pena, Kambu, kodei . Wawa, Vute, Fulani, Hausa and Ndola .
Wani al'amari mai ban mamaki na tarihi game da Jihar shi ne cewa ta ƙunshi wani yanki na Yankin Mambilla wanda aka sani a matsayin shimfiɗar jariri na Bantu, wanda aka mamaye kusan shekaru dubu biyar zuwa yau (Schwartz, shekara ta 1972; Zeitlyn & Connell, ahelara ta 2003).
AlbumGyara
Dutsen da ke Gembu
Fitattun MutaneGyara
- Aisha Jummai Al-Hassan (Mama Taraba) - Tsohuwar Ministar Harkokin Mata ta Najeriya, Tsohuwar Sanatan shiyyar Arewa ta Taraba.
- Emmanuel Bwacha - Sanata mai wakiltar Kudancin Taraba, mataimakin shugaban marasa rinjaye a majalisar dattawa
- Theophilus Danjuma – sojan Najeriya, dan siyasa, dan kasuwa, babban hafsan sojojin Najeriya a shekara ta (1975-1979), ministan tsaro Shekara ta (1999-2003)
- Darius Ishaku - Gwamnan jihar Taraba a yanzu[8]
- Saleh Mamman, Ministan wutar lantarki na Najeriya[9]
- Mahmud Mohammed - Malamin Shari'a na Najeriya kuma tsohon Alkalin Alkalan Najeriya
- Jolly Nyame - Tsohon Gwamnan Jihar Taraba
- Danbaba Suntai - Masanin Magungunan Najeriya, Dan Siyasa, Tsohon Gwamnan Jihar Taraba[10]
- Yusuf Abubakar Yusuf - Sanata mai wakiltar Taraba ta tsakiya, dan jam'iyyar All Progressives Congress (APC), riko/Kwamitin tsare-tsare na babban taron (CECPC)[11]
- Shuaibu Isa Lau - Sanata mai wakiltar Taraba ta Arewa[12]
- Abubakar Sani Danladi - Tsohon Mataimakin Gwaman Jihar Taraba kuma Dan Takaran Jam'iyyar APC mai neman Sanata mai Wakiltar Taraba ta Arewa a shekarar 2023.[13]
- Ali Sani Kona - Dan Takaran Sanata mai Wakiltar Taraba ta Arewa da ya rasa tiketi a shekarar 2022, kuma shi dan Jam'iyyar APC ce.[14]
- Danbaba Danfulani Suntai - Tsohon Gwamnan Jihar Taraba
- Anna Darius Ishaku - Matar Gwamna Darius Dickson Ishaku
- Agbu Kefas - Dan Takaran Gwamnan Jaha na Jam'iyyar PDP a zaben 2023.
- Haruna Manu - Mataimakin Gwamnan Jihar
- Abbas Njidda Tafida - Sarkin Masarautar Muri
ManazartaGyara
- ↑ https://postcode.com.ng/local-government-areas-in-taraba-state/
- ↑ "Nigeria". Ethnologue (22 ed.). Retrieved 10 January 2020.
- ↑ https://infoguidenigeria.com/cultivated-crops-taraba-state/
- ↑ "Jobs in Taraba State". Retrieved 25 February2022.
- ↑ "Federal University Wukari Convocation: Buhari Tasks Graduates On Innovation – Independent Newspaper Nigeria"
- ↑ "Taraba varsity to establish model ranch – VC"
- ↑ "Kwararafa University, Wukari, Steps Out"
- ↑ https://www.nggovernorsforum.org/index.php/the-ngf/governors/538-taraba-state-governor
- ↑ "Kwafin ajiya". Archived from the original on 2023-01-02. Retrieved 2023-01-02.
- ↑ https://www.premiumtimesng.com/news/top-news/235285-breaking-former-taraba-governor-danbaba-suntai-dead.html
- ↑ https://www.shineyoureye.org/person/yusuf-abubakar-yusuf
- ↑ https://www.shineyoureye.org/person/shuaibu-lau
- ↑ https://thenationonlineng.net/why-court-sacked-danladi-declared-me-taraba-north-apc-senatorial-candidate-ali-kona/
- ↑ https://saharareporters.com/2015/10/15/another-pdp-senator-loses-seat-taraba-state
Hanyoyin haɗi na wajeGyara
Template:TarabaStateGovernorsJahar TarabaTemplate:Nigeria states