Mantsi (wanda kuma aka sani da Ma'as ko Mangas ) harshe ne na Afro-Asiatic da ke cikin hatsari wanda ake magana da shi a garin Mangas na jihar Bauchi, Najeriya . Blench (2020) ta ba da rahoton cewa ana kuma kiranta Mantsi . A cewar Blench, tsarin Mantsi ya bambanta sosai da sauran harsunan Bauchi ta Kudu . [2]

Harshen Mantsi
Lamban rijistar harshe
ISO 639-3 zns
Glottolog mang1416[1]

A baya an buga jerin kalmomin Mantsi a cikin binciken Kiyoshi Shimizu (1978) na Kudancin Bauchi, wanda ya fara ambata wanzuwar harshen. [3] Ronald Cosper (nd) ya kuma rubuta jerin kalmomin da ba a buga ba. [4]

Sunaye gyara sashe

Masu magana da Mantsi suna kiran yarensu a matsayin Pyik Mantsi [pʲìk mántsì], kuma su kansu mutanen Mantsi [mántsì]. Ko da yake akwai ƙasa da masu magana da 1,000, har yanzu yara suna magana da yaren..

Alkaluma gyara sashe

Ana magana da Mantsi a ƙauye ɗaya na Mantsi (wanda aka fi sani da Maɗana [mánànā] ko kuma Ma'as [màʔās]) a kudancin Bauchi LGA, Jihar Bauchi . Ƙabilar Kir [Kyiir] da Laar, waɗanda ke magana da dangantaka ta kud da kud amma harsuna dabam-dabam, suna zaune ne a arewa maso gabas na ƙauyen Mantsi a ƙauyukan da ke kusa da Kir da Laar, bi da bi. [2]

Rabewa gyara sashe

Mantsi na reshen Kir ne na harsunan Bauchi ta Kudu . Ya fi kusanci da Kir da Laar, kamar yadda aka nuna ta kwatancen lexical da ke ƙasa. [2]

Gloss Mantsi Kir Laar
toka múrə̀m aureŋ ŋŋoro
tsuntsu ɗōor digo ɗwoot
jini zaure pirə̀ŋ firaŋ
kashi gul gwaɗal gwal
mai gindɨ́r yin yin
kafa wasɨ̄m wasəm wasəm
wata pʲāŋ pyan pyan
dutse lamba lamba lamba
dutse p'ar pyat pyat
kashe tuk tuk tuk

Har ila yau Mantsi yana da wasu sabbin abubuwa na lexical, waɗanda su ne:

Gloss Mantsi
kifi kʲáálòŋ
dare ɗaura
hanya da n
tara kromsa

Fassarar sauti gyara sashe

Mantsi yana da sautunan matakin 3, haka nan, tashi da faɗuwar sautunan kwane-kwane. [2]

Nahawu gyara sashe

Ba a yiwa lamba alama ta yanayin halitta. [2]

Lexicon gyara sashe

Tsire-tsire da dabbobi gyara sashe

Wasu Mantsi sunayen tsirrai da dabbobi: [2]

Mantsi name Mantsi name in IPA English name Scientific name
alade nawe àládè náwè bush pig
anggulu àŋgùlú vulture Necrosyrtes monachus
asha áʃà acha; fonio Digitaria exilis
baanpɨri bàːnpɨŕ ì patas monkey Erythrocebus patas
bagərəm bàgə̀rə̀m spitting cobra Naja nigricollis
banggira bàŋgìrà monitor lizard
banyangwe bàɲāŋwé jackal Canis adustus
bapakɨr bàpākɨŕ leopard Panthera pardus
barasa bàràsā risga Plectranthus esculentus
busha búʃá hedgehog Atelerix albiventris
bəbaamkam bə̀bàːmkām agama lizard
ɓal ɓāl bean; cowpea Vigna unguiculata
ɓalyagho ɓàljáɣò chameleon
ɓar ɓār pumpkin Cucurbita pepo
ɓarwak ɓàrʷāk rock python Python sebae
ɓauna ɓáwná buffalo Syncerus caffer
ɓiikhi ɓíːxì silk-cotton tree sp.
ɓindɨr ɓīndɨr̄ scorpion
ɓoko ɓókò baobab Adansonia digitata
ɓonggutər ɓòŋgútə̄r grasscutter; cane rat Thryonomys swinderianus
dabra dàbrà shea tree Vitellaria paradoxa
ɗeesi ɗéːsì tamarind Tamarindus indica
gar gàr black monkey Cercopithecus tantalus
giginya gígíɲà fan palm Borassus aethiopum
giler gílēr weaver bird Ploceus cucullatus
goprang gòpràŋ okra Abelmoschus esculentus
gwomli gʷòmlì pouched rat, giant rat Cricetomys gambianus
gyerwul gʲérwúl spiral cowpea Vigna unguiculata
hangkaka hànkákà pied crow Corvus albus
hom ho᷄m baboon Papio anubis
hur hùr porcupine Hystrix cristata
iski wandɨr ískì wàndɨr̀ Angolan green snake Philothamnus angolensis
kambong kāmbôŋ cocoyam Colocasia esculenta
koon kōːn bush fowl; francolin Francolinus
kursi kūrsī sorrel; roselle Hibiscus esculentus
kwongsi kʷóŋsì garden egg Solanum incanum
kyap kʲâp beniseed; sesame Sesamum indicum
kyoor kʲóːr crocodile Crocodylus suchus
lalo lálò Jews' mallow Corchorus olitorius
lɨng lɨŋ̂ elephant Elephas maximus
maiwa màjwā millet sp.
mam bakin mám bàkìn aerial yam Dioscorea bulbifera
mam nawe mám nàwè bush yam Dioscorea sp.
min mīn locust bean Parkia biglobosa
ndyaar ndʲáār house bat Scotophilus sp.
nnyan ɲɲân black plum Vitex doniana
rama rámà kenaf Hibiscus cannabinus
rimi rímí silk-cotton tree Ceiba pentandra
rwaknisisan barina rʷàknísīsān bàrīnā royal python Python regius
sham ʃàm guinea fowl Numida meleagris
shin ʃìn dassie, rock rabbit, rock hyrax Procavia capensis
shuwaka ʃùwākā bitterleaf Vernonia amygdalina
tlari ɬàrì ground squirrel Xerus erythropus
tlari kɨɓaryam ɬàrì kɨɓ́ àrja᷄m Senegal galago Galago senegalensis
twang tʷáŋ tigernut Cyperus esculentus
wang wāŋ Bambara nut Vigna subterranea

Lambobi gyara sashe

Lambobin Mantsi: [2]

Gloss Mantsi
daya nə̄m
biyu ɗīːn
uku wéːn
hudu upsi
biyar zuːn
shida màɓa
bakwai ɲíngi
takwas gaːmfi
tara kromsa
goma zup
goma sha daya suluŋ nəɓm

Bayanan kula gyara sashe

  1. Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2017). "Harshen Mantsi". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
  2. 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 Blench, Roger. 2020. An introduction to Mantsi, a South Bauchi language of Central Nigeria.
  3. Shimizu, Kiyoshi 1978. The Southern Bauchi Group of Chadic Languages: A survey report. Coll. Africana Marburgensia, n° 2 (Special Issue).
  4. Cosper, Ronald n.d. Wordlist of South Bauchi (West Chadic) languages ; Boghom, Mangas, Buli, Dott, Geji, Jimi, Polci, Sayanci, Zul. ms.