Masarautar Dutse

Masarauta a Jihar Jigawa Najeriya

Dutse Emirate is a tarihi Emirate Council in Jigawa State, Nigeria. Ya samo asali ne daga tatsuniyoyi na farkon mafarauta kuma sarakuna da abubuwan da suka faru daban-daban sun yi tasiri a kansu. Tarihin Masarautar ya hada da alaqa da Sarkin Kano, lokacin hawan fulani, da daidaitawa ga canje-canjen zamanin mulkin mallaka.[1][2][3][4] Sarkin Dutse na yanzu Hameem Nuhu Sanusi.[5][6]

Masarautar Dutse
Emirate (en) Fassara
Bayanai
Ƙasa Najeriya
Babban birni Dutse

Tarihi gyara sashe

Farko gyara sashe

A cewar almara, yankin da ake kira Dutse, wani mafarauci mai suna Duna-Magu ne ya fara gano shi, wanda ya kware wajen farautar farauta, musamman na barewa. Don haka ne ya sanya mata laqabi da “Gadawur”. Mazauna Garu ana kyautata zaton ya wanzu tun kafin zuwan Bagauda Kano a karshen karni na daya.[7][1]

Dangantaka da Sarkin Kano gyara sashe

Rubuce-rubuce na farko game da Dutse yana cikin littafin tarihin Kano, wanda ya ambaci yadda sarkin Kano Abdullahi Burja ya sha kaye a tsakanin shekarun 1438-1452. Bayan wannan cin kashi, Abdullahi Burja ya auri ‘yar Sarkin Dutse, wanda hakan ya haifar da alaka tsakanin masarautun biyu. A farkon karni na 18, Dutse ya zama babban gari mai kusan unguwanni saba'in a katangarsa. Wadannan katanga sun kare tsakiyar yankin da ke kusa da rafin Jambo kuma suna da kofofin birni goma sha biyu, kowannensu yana da sunan unguwa mafi kusa.[8][9]

Masu mulki gyara sashe

A tsakanin shekara ta 1732 zuwa 1735 wani bafulatani mai karfi mai suna Ada ya taka rawar gani a tarihin Dutse. Da farko ya isa Dutse ne a matsayin wakilin soja na Sarkin Kano Kumbari . Sai dai Ada ya ci gaba da fatattakar mai mulkin Dutse, ya kwace mulki. Mulkin sa bai dade ba ya fuskanci adawa da yaki da sojojin Kano. Bayan Ada, Tsohon Mutum ya zama sarkin Dutse, kuma ana tunawa da shi da gina Ganuwar Garu, wani karin katanga da ya yi katangar garin fadar Garu. Daga baya, hawan fulani a shekara ta 1806 ya kawo sauyi a tarihin Dutse.[10]

Sarautar Fulani a 1806 gyara sashe

A shekarar 1806, Fulani, karkashin jagorancin Salihi da Musa daga kabilar Fulani Yalligawa da Jalligawa, suka mamaye birnin Dutse. Sun yi hijira zuwa Dutse daga Birnin Gazargamo a cikin Daular Kanem–Bornu . hijirar tasu ta kasance ne saboda yanayin siyasa da aka fi samu a Dutse, inda suka zama jagororin siyasa da malaman addinin Musulunci, inda suka samu amincewar al’ummar yankin. Wannan ya nuna gagarumin sauyi ga Dutse, wanda a yanzu ya amince da Sarkin Kano Suleman a matsayin shugabansu na ruhaniya. Kazalika, Kano ta baiwa Dutse ‘yancin cin gashin kai a kananan hukumomi.[10]

Sarakuna gyara sashe

Jerin sarakunan Dutse.

  1. Salihi dan Awwal - C1807-1819
  2. Musa dan Ahmadu - C1819-1840
  3. Bello dan Musa - C1840-1849
  4. Suleiman dan Musa - C1849-1868
  5. Ibrahim I dan Salihi - C1868-1884
  6. Abdulkadir I dan Salihi - C1884-1893
  7. Salihi dan Ibrahim - C1893-1894
  8. Ibrahim II dan Musa - C1894-1894
  9. Abdulkadir II dan Musa - C1894-1901
  10. Abdulkadir III dan Ibrahim - C1901-1903
  11. Haladu dan Sulemanu - C1903-1910
  12. Halilu dan Bello - C1910-1911
  13. Hamida dan Ibrahim - C1912-1912
  14. Abdullahi 1 dan Sulemanu - C1912-1919
  15. Bello II dan Abdulkadir - C1919-1923
  16. Suleiman II dan Nuhu - C1923-1960
  17. Abdullahi Maikano Sulemanu - C1960-1983
  18. Mohammadu Sunusi dan Bello - C1983-1995
  19. Nuhu Muhammad Sanusi - C1995-date

Gallery gyara sashe

hotuna daga fadar sarki Garu

Nassoshi gyara sashe

  1. 1.0 1.1 "Takaitaccen tarihin Masarautar Dutse". Aminiya (in Turanci). 2019-11-25. Retrieved 2023-10-14.
  2. "Dutse - Jigawa State Government". jigawastate.gov.ng. Archived from the original on 2023-10-13. Retrieved 2023-10-14.
  3. Dutse, Abdu Boyi (2004). Tarihin masarautar Dutse, 1727-2003. Goron Dutse [Nigeria]: Benchmark Publishers Ltd. ISBN 978-978-36905-8-5.
  4. "INTRODUCTION". dutseemirate.com. Retrieved 2023-10-14.
  5. Maishanu, Abubakar Ahmadu (2023-02-05). "PROFILE: New Emir of Dutse assumes throne". Premium Times Nigeria (in Turanci). Retrieved 2023-10-14.
  6. Muntari, Tukur (2023-02-05). "JUST IN: Gov Badaru names new Emir of Dutse". Punch Newspapers (in Turanci). Retrieved 2023-10-14.
  7. "Dutse | Location, History, & Facts | Britannica". www.britannica.com (in Turanci). Retrieved 2023-10-14.
  8. "TARIHIN GARIN DUTSEN JIHAR JIGAWA. 1". www.alummarhausa.com.ng. Retrieved 2023-10-14.
  9. Bilyaminu, Hannatu (2023-03-16). "Unveiling the new Emir of Dutse". Blueprint Newspapers Limited (in Turanci). Retrieved 2023-10-14.
  10. 10.0 10.1 "Rulers of Dutse". dutseemirate.com. Retrieved 2023-10-14.