Florence Abena Dolphyne (an haife ta a shekara ta 1938) ƙwararriya kuma masaniya a fannin harshe ce kuma 'yar ƙasar Ghana. Ita ce mace ta farko farfesa[1] kuma mace ta farko mai goyon bayan mataimakiyar shugaban Jami'ar Ghana.Ghana]].[2]

Florence Dolphyne
Rayuwa
Haihuwa 1938 (85/86 shekaru)
Karatu
Makaranta University of Ghana
Wesley Girls' Senior High School
Sana'a
Sana'a social scientist (en) Fassara
Employers University of Ghana

Rayuwar farko da ilimi gyara sashe

Florence Dolphyne ta fito daga Akyinakrom a cikin gundumar Ejisu-Juabeng na yankin Ashanti.[3] Tayi Makarantar firamare a makarantar Wenchi Methodist Primary School. Ta ci gaba a makarantar Achinakrom Methodist Primary kamar yadda danginta suka koma can. Sai da ta rika sayar da biredi da kenkey bayan makaranta saboda karancin kuɗin shiga na iyali. Makarantar da tayi na gaba ita ce Makarantar kwana ta 'yan mata ta Mmofraturo da ke Kumasi a cikin yankin Ashanti a lokacin mahaifinta ya kasance minista na Methodist a Manso Atwere.[4]

Florence Dolphyne tayi babbar makarantar sakandare a Wesley Girls Senior High School, Cape Coast.[5] Karatunta na shida shine a makarantar Mfantsipim dake Cape Coast a yankin tsakiyar Ghana. Wannan sai makarantar samari ce mai gauraya sashi na shida. Ta banbanta kanta a can da zama ɗaliba ta farko da ta samu lambar yabo a makarantar.

Dolphyne ta shiga Jami'ar Ghana a shekara ta 1958 kuma ta kammala karatun digiri na BA (Hons) a Turanci a shekara ta 1961.[6][7] Ta sami gurbin karatu wanda ya ba ta damar yin karatun digiri na biyu a Makarantar Gabas da Nazarin Afirka na Jami'ar Landan da ke Burtaniya inda ta sami digiri na uku a fannin Watsa Labarai da Harsuna a shekarar 1965 tare da kasida mai taken "The phonetics and phonology na yanki na magana a cikin yaren Asante na Twi".[8][9]

Sana'a gyara sashe

Florence Dolphyne Malama ce kuma mai bincike. Aikinta na farko shine Malama a babbar makarantar sakandare ta Labone da ke Accra na tsawon shekara guda. Bayan karatun digirinta na biyu, ta shiga ma’aikatan ilimi na Jami’ar Ghana a watan Satumban 1965. Ta kasance ɗaya daga cikin waɗanda suka kafa Sashen Nazarin Harsuna da Harsunan Ghana na Jami'ar Ghana. Ta kasance tare da wani ɗan ƙasar Ghana, Lawrence Boadi da wasu ƴan ƙasar waje, Alan Duthie, Misis McCallien, Lindsay Criper da Helmut Truteneau.[10] Ta tashi ta zama Shugabar Sashen Harsuna, matsayin da ta rike a lokuta biyu daban-daban. Ta kuma zama Babban Tutor da Warden na Volta Hall, zauren mata ɗaya tilo a lokacin. An naɗa Florence Dolphyne Farfesa na Linguistics a shekarar 1996.[11] Ta kuma yi aiki a matsayin shugaban tsangayar fasaha a jami'a. Jami'ar Ghana ta ba ta digirin girmamawa (D.Litt) a shekarar 2004.

Sauran ayyukan gyara sashe

Florence Dolphyne mamba ce ta kafa, tare da Mary Esther Kropp Dakubu da sauransu, na Da'irar Harshe na Accra a shekara ta 1967, wanda ya samo asali zuwa Ƙungiyar Harsuna ta Ghana.[12] Ta kuma kasance tare da Ƙungiyar Harsuna ta Yammacin Afirka kuma ta yi aiki a matsayin shugabar ta.[13]

Florence Dolphyne ta kasance shugabar majalisar mata da ci gaban ƙasa a Ghana. Ta kuma kasance ɗaya daga cikin kwamishinonin da suka zauna a kwamitin sulhu na ƙasa (2002 zuwa 2004) da ke duba illar mulkin soja ga mutane a Ghana. Ta kuma kasance mataimakiyar shugabar Littafi Mai Tsarki ta Ghana ta farko da ta biyu. Ta kasance memba na Majalisar Kwalejin Jami'ar Methodist kuma ta kasance Memba na Taro na Cocin Methodist, Ghana tun a shekarar 1999.

Dolphyne ta kuma rike mukamai na malamai a cibiyoyi daban-daban da suka haɗa da Jami'ar Ibadan a Najeriya, Kwalejin Fourah Bay da ke Saliyo, Jami'ar Jihar Michigan da Jami'ar California, Los Angeles a Amurka. Ita babbar Malama ce ta Fulbright. Ta kasance Shugabar Hukumar Ilimi ta Ghana tsakanin shekarun 2002 zuwa 2006. Har ila yau, ta kasance mamba a hukumar kula da asusun tallafin ilimi na Ghana da kuma VALCO Trust Fund.[8]

Girmamawa gyara sashe

Florence Dolphyne ita ce mace ta farko da aka naɗa a matsayin Farfesa a Ghana. Ita kuma ita ce mace ta farko mai goyon bayan mataimakiyar shugabar jami'ar Ghana.[14]

Jami'ar Ghana ta shirya wani biki mai taken "Sabuwar Fursunoni a Nazarin Harshe a Ghana" a bikin cikarta shekaru 80 da haihuwa domin karrama ta.

Wani batu na musamman na Jaridar Linguistics na Ghana da aka sadaukar ga Farfesa Dolphyne ya bayyana a cikin shekarar 2018.[15]

Iyali gyara sashe

Florence Dolphyne ita ce 'yar fari mai rai wanda iyayenta suka haifa. Mahaifinta ya kasance ministar Methodist daga mutanen Nzema na Esiama a yankin yammacin Ghana. Mahaifiyarta daga Achinakrom kusa da Ejisu. Tana da ’yar’uwa da ’yan’uwa uku. Ta auri Kofi Dolphyne, injiniyan jirgin sama wanda ta haɗu da shi a Landan.

Wasu wallafe-wallafe gyara sashe

  •  Dolphyne, Florence Abena (1 January 1988). The Akan (Twi-Fante) Language - Its Sound Systems and Tonal Structure. Ghana Universities Press. ISBN 978-9964301590.
  •  Dolphyne, Florence Abena (20 October 1998). A Comprehensive Course in Twi (Asante) for the Non-Twi Learner. Ghana Universities Press. ISBN 978-9964302450.
  •  Dolphyne, Florence Abena (5 September 2000). The Emancipation of Women: An African Perspective. Ghana Universities Press. ISBN 978-9964301880.

Duba kuma gyara sashe

  • Mary Esther Kropp Dakubu
  • Alan Stewart Duthie

Manazarta gyara sashe

  1. Amoako, Kwesi (2008). Quest for excellence : biographies of 15 successful Ghanaians who passed through Legon. p. 7. ISBN 9789988111830.
  2. "Ministry of Women and Children's Affairs - MOWAC". www.femaleachievers.org. Archived from the original on 2016-12-20. Retrieved 2016-12-11.
  3. "The Ark Foundation,Ghana". www.h-net.org. Retrieved 2016-12-11.
  4. Tawiah, Augustina (26 October 2005). "Prof Abena Dolphyne". Junior Graphic. Accra: Graphic Communications Group Ltd. p. 6. Retrieved 13 June 2020.
  5. "Wesley Girls High School - Past Students". wesleygirls.edu.gh (in Turanci). Archived from the original on 2016-09-01. Retrieved 2017-02-05.
  6. "Professor Dolphyne Honoured on Her 80th Birthday". ug.edu.gh. Legon: University of Ghana. 9 March 2018. Retrieved 13 June 2020.
  7. Ofori, Porcia Oforiwaa (2 March 2018). "Professor Dolphyne honoured for dedicated service". graphic.com.gh. Graphic Communications Group Ltd. Retrieved 13 June 2020.
  8. 8.0 8.1 Adika, Gordon S.K., ed. (24 December 2018). "Profile of Professor Florence Arena Dolphyne". Ghana Journal of Linguistics. Linguistics Association of Ghana. 7 (2). doi:10.4314/gjl.v7i2 (inactive 1 August 2023). Retrieved 13 June 2020.CS1 maint: DOI inactive as of ga Augusta, 2023 (link)
  9. Dolphyne, F. A. (1965). The phonetics and phonology of the verbal piece in the Asante dialect of Twi (phd thesis) (in Turanci). SOAS University of London.
  10. Connell, Bruce; Akinlabi, Akinbiyi (2019-06-13), Wolff, H. Ekkehard (ed.), "African Linguistics in Official English-Speaking West Africa", A History of African Linguistics (1 ed.), Cambridge University Press, pp. 153–177, doi:10.1017/9781108283977.008, ISBN 978-1-108-28397-7, S2CID 191874355, retrieved 2020-06-20
  11. Owusu-Ansah, David (28 February 2014). Historical Dictionary of Ghana. Rowman & Littlefield Publishers. p. 117. ISBN 9780810875005. Retrieved 14 June 2020.
  12. Ekkehard Wolff, H., ed. (18 July 2019). A History of African Linguistics. Cambridge University Press. p. 164. ISBN 978-1108417976. Retrieved 13 June 2020.
  13. Quampah, Dela (20 August 2014). Good Pastors, Bad Pastors: Pentecostal Ministerial Ethics in Ghana. Wipf and Stock. p. 36. ISBN 978-1625640512. Retrieved 14 June 2020.
  14. "Ministry of Women and Children's Affairs". femaleachievers.org. Archived from the original on 2016-03-04. Retrieved 2015-08-08.
  15. "Vol. 7 No. 2 (2018): Ghana Journal of Linguistics 7.2 (2018) Special Issue Dedicated to Professor Florence Abena Dolphyne | Ghana Journal of Linguistics". laghana.org. Retrieved 2020-06-20.