Durodola Durosomo Duroorike Timothy Adisa Ladipo // ⓘ (18 Disamba 1926 - 11 Maris 1978), wanda aka fi sani da Duro Ladipo, ya kasance ɗaya daga cikin fitattun ƴan wasan kwaikwayo na Yarbawa da suka fito daga Afirka bayan mulkin mallaka. Da yake rubuce-rubuce kawai a cikin harshen Yarbanci, ya ɗauki alamar alamar tatsuniyar Yarabawa a cikin wasan kwaikwayonsa, waɗanda daga baya aka daidaita su zuwa wasu kafofin watsa labarai kamar daukar hoto, talabijin da silima. Shahararriyar wasansa, Ọba kò so (Karki bai rataya) ba, wasan kwaikwayo na labarin gargajiya na Yarbawa na yadda Ṣango ya zama Orisha na Tsawa, ya sami yabo na duniya a bikin fasahar Commonwealth na farko a 1965 da yawon shakatawa a Turai. inda wani mai sukar Berlin Ulli Beier ya kwatanta Ladipọ da Karajan.[1] Ladipo ya saba yin wasan kwaikwayo na kansa.

Duro Ladipo
Fayil:Duro Ladipo.jpg
Ladipo c. 1955
Haihuwa Dúródọlá Dúróṣọmọ́ Dúróoríkẹ́ Timothy Adìsá Ládipọ
(1926-12-18)18 Disamba 1926
Osogbo, Osun State, British Nigeria (now Nigeria)
Mutuwa 11 Maris 1978(1978-03-11) (shekaru 51)
Osogbo, Osun State, Nigeria
Aiki Writer, playwright, actor, producer, dramatist
Notable work Ọba kò so, Oba waja
Uwar gida(s) Abiodun Duro-Ladipo (m. 1964–1978), among others

Rayuwar farko

gyara sashe

RDurodola Durosomo (ko Durosinmi) Duroorike Timothy Adisa Ladipo an haife shi a ranar 18 ga Disamba, 1926 [2] [3] ga Joseph Oni Ladipo da Dorcas Towobola Ajike Ladipo. Majiyoyi da dama sun ce an haife shi ne a shekara ta 1931, amma an yi kuskuren faɗin hakan. [4] Domin an haifi Ladipo bayan tara daga cikin ’ya’yan iyayensa sun rasu kafin su kai shekara daya, an yi imanin Ladipo abiku ne. [4] Abiku, ma'ana haifaffen mutuwa, ra'ayi ne na Yarbawa wanda a cikinsa akwai ruhohin da suka mallaki jikin 'ya'yan iyaye da yawa kuma suna wanzu don haifar da zafi da baƙin ciki a gare shi ko ita. Hanya ɗaya da za a iya magance wannan ita ce ta wajen yin tsafi na ibada da aka yi don a ɗaure yaron ga wannan duniyar ko kuma a shawo kan mugun ruhun cewa mutuwarsa ba za ta kawo baƙin ciki ba. Wannan shine dalilin da ya sa ana iya ganin wasu yara da sunaye marasa ƙauna. Ana iya ganin Ladipo a matsayin abiku da sunayensa da yawa da suka fara da tsaya, kalmar Yarbanci ma'ana tsaya, jira, ko zauna. Sunansa Dúródọlá yana nufin “jira arziki,” yana ƙoƙari ya rinjaye shi ya zauna ya ji daɗin rayuwa, Dúróṣọmọ́ na nufin “zama zama ɗanmu,” wani bambancin kuma, Dúrósinmí yana nufin “zauna don binne ni,” kuma Dúróoríkẽ́ yana nufin “zauna mu ga yadda za a yi.” da yawa za mu damu da ku." [4]

Duk da cewa Yusufu da Dorcas Ladipo Kiristoci ne Kiristoci na Anglican da suka ƙi yarda da imanin iyayensu, amma abin ya dame su da abin mallakar abiku wanda ya sa su Ladipo suka je wurin wani limamin Ifa na gargajiya, ko Babalawo . [4] Bayan Duro ya tsira yana karami, iyayensa sun sami ƙarin ’ya’ya biyar, ciki har da wasu tagwaye, waɗanda duk suka tsira daga ƙuruciya. [3] Kakan Ladipo dai ya kasance mai buga ganga ne kuma mai bautar gunkin Shango wanda ya tsere wa yakin Jalumi tare da taimakon Oderinlo daya daga cikin hafsoshin yakin, saboda an yi imanin an haramta kashe mai ganga a yakin. Al’adar busa da buguwa ta ci gaba da kasancewa da dansa kakan Ladipo. Duk da haka, mahaifin Ladipo, Joseph Oni, ya ƙi bin sawun kakansa, maimakon haka ya koma Kiristanci a shekara ta 1912. Ya zama minista a cocin Anglican da ke Oṣogbo daga baya. Joseph ya so Ladipo ya bi sawunsa don ya zama mai wa’azi, amma Ladipo ya yi tasiri a wajen kakansa, wanda shi ma mai bautar Shango da Oya ne, kuma ya kware sosai a tatsuniyar Yarabawa, musamman ma wadanda suka fito daga Tsohuwa . Ladipo ya kuma gudanar da bukukuwan Ifa da Egungun a Ila Orangun da Otan Ayegbaju, garuruwan da ke kusa da Osogbo .

Ladipọ ya yi kokari sosai kuma ya yi nasarar fallasa kansa ga al’adun gargajiya da na Yarabawa, musamman lokacin da yake zaune a karkashin labulen gidan Kirista. A lokacin ƙuruciyarsa, yakan ɓata daga gidan sarauta don kallon bukukuwan Yarabawa. Wannan sha'awar da al'adunsa ya sa shi yin bincike da gwada wasan kwaikwayo da rubuce-rubuce. Bayan ya bar Oṣogbo, ya tafi Ibadan, inda ya zama malami. Yayin da yake Ibadan ya zama daya daga cikin wadanda suka kafa kungiyar masu fasaha da ake kira Mbari Mbayo kuma wani masani dan kasar Jamus mai suna Ulli Beier ya rinjaye shi. Daga baya ya kwaikwayi kulob a Oṣogbo, kuma ya zama rukunin farko na tallata masu fasaha da masu wasan kwaikwayo a Oṣogbo. A tsawon rayuwarsa, Duro Ladipọ ya rubuta operas na kabilar Yarbawa guda 10 da suka hada da raye-raye, kade-kade, mimi, karin magana, ganguna da wakokin yabo.

Ladipo ya kafa kungiyarsa ta wasan kwaikwayo ne a shekarar 1961, amma ya samu cikakkiyar kafa tun lokacin da aka kafa kungiyar Mbari Mbayo a Oṣogbo. Shahararsa a matsayinsa na jagoran ƙungiyar opera ta jama'a ta dogara ne akan wasan kwaikwayo guda uku: Ọ bamoro a shekarar 1962, Ọ ba ko so da kuma Ọ ba Waja a 1964. Ọ ba Waja - "Sarki Ya Matattu" - ya samo asali ne daga irin wannan al'amari na tarihi da ya zaburar da ɗan'uwan marubucin wasan kwaikwayo na Najeriya Sunan Sule Soyinka da kuma Dokin Sarki . [5] Ya kuma inganta Mọremi, wasan kwaikwayo game da kakannin Yarbawa mai suna iri daya. Daga baya ya mayar da Mbari Mbayo zuwa cibiyar al'adu, gidan wasan kwaikwayo da kuma wurin taron matasa masu fasaha da ke neman bunkasa basirarsu. Ladipọ ya rubuta wasan kwaikwayo da yawa, ciki har da Suru Baba Iwa da Tanimowo Iku . An kuma shirya wasu wasan kwaikwayo nasa don talabijin. Hasali ma ya kirkiro Bode Wasinimi a gidan talabijin na Najeriya, Ibadan.

A cikin 1977, Ladipo ya halarci FESTAC '77, Bikin Baƙar fata da Al'adu na Duniya na Biyu, a Lagos, Nigeria.

Rayuwa ta sirri

gyara sashe

Duk da kasancewarsa Kirista, Ladipo ya kasance mai auren mace fiye da daya kuma yana da mata uku da ‘ya’ya kusan goma sha biyar. [6] A 1964, ya auri Abiodun Duro-Ladipo, matarsa ta uku, kuma ta zama mamba ta dindindin a cikin kungiyar. Ta yi suna a matsayinta na 'yar wasan kwaikwayo, inda ta taka rawar gani a dukkan wasannin kwaikwayo da kamfanin ya yi. [7] Ya rasu a ranar 11 ga Maris, 1978, yana da shekaru 51 bayan gajeriyar rashin lafiya. An ce lokacin da ya mutu sai sama ta buɗe, sai aka yi ruwan sama da walƙiya da tsawa. An fassara wannan a matsayin alamar cewa Shango, allahn tsawa da kuma babban hali na shahararren aikinsa, ya maraba da shi zuwa sama.

  1. Ulli Beier, p.c. (1965) to Prof. Herbert F. W. Stahlke.
  2. (Henry Louis ed.). Missing or empty |title= (help)
  3. 3.0 3.1 Olorunyomi, Sola (2011). "Ladipo, Durodola Adisa". Oxford African American Studies Center. doi:10.1093/acref/9780195301731.013.49221. ISBN 9780195301731. Cite error: Invalid <ref> tag; name "auto" defined multiple times with different content
  4. 4.0 4.1 4.2 4.3 "THE ORIGINS OF DURO LADIPO'S THEATRE" (PDF). www.obafemio.com. Retrieved 2020-10-11. Cite error: Invalid <ref> tag; name "auto1" defined multiple times with different content
  5. Empty citation (help)
  6. Kiefer, Thomas (October 11, 1974). "Duro Ladipo. Produced and directed by HENRY DORE". American Anthropologist. 76 (3): 693. doi:10.1525/aa.1974.76.3.02a01010.
  7. Abiodun, Taiwo (26 February 2018). "Why I did not remarry, Chief Abiodun Duro-Ladipo". Taiwo's World. Retrieved 16 May 2020.