Dangantaka Ghana da Najeriya

Dangantakar Ghana da Najeriya shine dangantakar diflomasiyya tsakanin ƙasashen Jamhuriyar Ghana da Tarayyar Najeriya.

Dangantaka Ghana da Najeriya
alakar kasashen biyu
Bayanai
Ƙasa	Ghana da Najeriya
Wuri

Kafin Mulkin mallaka

Dangantakar da ke tsakanin Turawan mulkin mallaka tsakanin mutanen da suka mallaki abin da ke Ghana da Najeriya a yau galibi labarai ne na baka waɗanda ke da wuyar tabbatarwa. Kasashen na iya raba wasu alaƙa na tarihi na ƙabilanci amma waɗannan alaƙar ba ta bayyana a sarari kamar yadda alaƙa da ƙasashen da ke kan iyaka da kowace ƙasa kai tsaye ba. Abin da ya tabbata shi ne kasancewar koyaushe ana kasuwanci tsakanin mutanen da suka mallaki ƙasar da ake kira Ghana da Nijeriya yanzu.

Mulkin mallaka

Lokacin mulkin mallaka shine ya kara dankon zumunci tsakanin kasashen biyu. Duka Najeriya da Ghana sun kasance karkashin mulkin mallakar daular Ingila. Wannan mulkin mallaka ya baiwa kasashen biyu, wadanda basa yarensu daya, hanyar sadarwa. Wannan zamanin ya kuma kawo wasu 'yan Najeriya zuwa Ghana. A lokacin mulkin mallaka an kawo zuriyar Hausawan Najeriya zuwa yankin Kogin Zinare na wancan lokacin don yin yaƙi ƙarƙashin Tutar Burtaniya a yunƙurin lalata ɗayan ƙarshen yaƙe-yaƙe da mulkin Ingilishi a Afirka ta Yamma, daular Ashanti. An kira su Glover Hausas kuma tare da taimakon Burtaniya don kafa tushe na Sojojin Mulkin Mallaka na Kogin Zinare.

Bayan mulkin mallaka

Yawancin 'yan Najeriya sun fara kaura zuwa Ghana bayan Ghana ta zama kasa ta farko mai' yanci a yankin a shekarar 1957.Hakanan a ƙarshen '70s' yan Gana da yawa sun ƙaura zuwa Najeriya a matsayin baƙi na tattalin arziki.Alaƙar ta zama mai tsami saboda dalilai daban-daban. Don haka,a karkashin Dokar Biya ta Baƙi ta tsohon shugaban Ghana Busia,an tilasta wa 'yan Najeriya daga cikin baƙin barin Gana saboda sun sami kaso mai tsoka na yawancin mutanen ƙasar ta Ghana da ba su da takardu.Dalilin da ya sa aka kori mutanen shi ne rashin bin dokokin shige da fice na kasar. A shekarar 1983,Najeriya ta rama tare da tasa keyar wasu 'yan kasar ta Ghana da wasu bakin haure' yan Afirka miliyan 1 lokacin da Ghana ke fuskantar tsananin fari da matsalolin tattalin arziki.Wannan ya kara dagula dangantaka tsakanin kasashen biyu.A watan Afrilu na 1988,aka kafa kwamitin hadin gwiwa tsakanin Ghana da Najeriya. Juyin mulkin da ba a zub da jini ba a cikin watan Agustan 1985 ya kawo Manjo Janar Ibrahim Babangida kan karagar mulki a Najeriya, kuma Rawlings, shugaban Ghana na wancan lokacin,ya yi amfani da sauyin gwamnatin ya kawo ziyarar aiki. Shugabannin biyu sun tattauna kan batutuwa da dama da suka fi mai da hankali kan zaman lafiya da ci gaba a tsakanin Afirka ta Yamma, cinikayya tsakanin bangarorin biyu,da kuma mika mulki ga dimokuradiyya a kasashen biyu.A farkon watan Janairun 1989, Babangida ya mayar da martani tare da wata ziyarar aiki a Ghana, wanda P.N.D.C ta yaba a matsayin ruwan sha a Ghana da alakar Najeriya.

Rushe-rikicen da suka biyo baya wadanda Babangida ya kirkira a cikin tsarin mika mulki ga dimokiradiyya a Najeriya a bayyane ya kunyata Accra. Duk da haka, rikicin siyasa da ya biyo bayan soke Babangida na sakamakon zaben shugaban kasar Najeriya na watan Yunin 1993 da kuma murabus din Babangida daga sojoji da shugaban kasa bayan watanni biyu bai canza muhimmiyar dangantakar da ke tsakanin Ghana da Najeriya ba, biyu daga cikin mahimman membobin E.C.O.W.A.S da Kasashen Renon Ingila. Bayan karbe mulki a watan Nuwamba na 1993 da Janar Sani Abacha ya yi a matsayin sabon shugaban kasar Najeriya,Ghana da Najeriya sun ci gaba da tuntuba kan batutuwan tattalin arziki,siyasa, da tsaro da suka shafi kasashen biyu da Afirka ta Yamma baki daya. Tsakanin farkon watan Agustan 1994 lokacin da Rawlings ya zama shugaban E.C.O.W.A.S da kuma karshen watan Oktoba mai zuwa, shugaban na Ghana ya ziyarci Najeriya sau uku don tattauna batun zaman lafiya a Laberiya da kuma matakan dawo da dimokiradiyya a kasar.