Alban Sumana Kingsford Bagbin (an haife shi a ranar 24 ga watan Satumba , Shekara ta alif ɗari tara da hamsin da bakwai ( 1957) ɗan siyasan Ghana ne wanda yake shugaban majalisar dokokin Ghana na yanzu.[1][2][3][4][5] Ya kasance Ministan Lafiya a gwamnatin kasar Ghana daga watan Janairu, shekarar 2012[6] har zuwa watan Fabrairu, shekarar 2013 lokacin da Hanny-Sherry Ayittey ta karbi mukamin. Ya taba zama dan majalisar wakilai mai wakiltar mazabar Nadowli ta Yamma a yankin Upper West Ghana a majalissar dokoki ta 1,2,3,4,5,6 da 7 a jamhuriya ta 4 ta Ghana.[7] Ya tsaya takarar neman takarar shugaban kasa a jam’iyyar National Democratic Congress a shekarar 2019 amma daga baya ya sha kashi a hannun tsohon shugaban kasa John Dramani Mahama.[8] A ranar 7 ga watan Janairu, shekara ta 2021, aka zaɓi Bagbin  Kakakin Majalisa ta 8 na Jamhuriyya ta Hudu.[2][9]

Alban Bagbin
Shugaban majalisar dokokin Ghana

7 ga Janairu, 2021 -
Aaron Mike Oquaye
Member of the 7th Parliament of the 4th Republic of Ghana (en) Fassara

7 ga Janairu, 2017 -
District: Nadowli Kaleo Constituency (en) Fassara
Election: 2016 Ghanaian general election (en) Fassara
Member of the 6th Parliament of the 4th Republic of Ghana (en) Fassara

7 ga Janairu, 2013 - 6 ga Janairu, 2017
District: Nadowli Kaleo Constituency (en) Fassara
Election: 2012 Ghanaian general election (en) Fassara
Minister for Health of Ghana (en) Fassara

26 ga Janairu, 2012 - 7 ga Janairu, 2013
Joseph Yieleh Chireh - Sherry Ayitey
Member of the 5th Parliament of the 4th Republic of Ghana (en) Fassara

7 ga Janairu, 2009 - 6 ga Janairu, 2013
District: Nadowli West (en) Fassara
Election: 2008 Ghanaian general election (en) Fassara
Member of the 4th Parliament of the 4th Republic of Ghana (en) Fassara

7 ga Janairu, 2005 - 6 ga Janairu, 2009
District: Nadowli West (en) Fassara
Election: 2004 Ghanaian general election (en) Fassara
Member of the 3rd Parliament of the 4th Republic of Ghana (en) Fassara

7 ga Janairu, 2001 - 6 ga Janairu, 2005
District: Nadowli North Constituency (en) Fassara
Election: 2000 Ghanaian general election (en) Fassara
Member of the 2nd Parliament of the 4th Republic of Ghana (en) Fassara

7 ga Janairu, 1997 - 6 ga Janairu, 2001
District: Nadowli North Constituency (en) Fassara
Election: 1996 Ghanaian general election (en) Fassara
Member of the 1st Parliament of the 4th Republic of Ghana (en) Fassara

7 ga Janairu, 1993 - 6 ga Janairu, 1997
District: Nadowli North Constituency (en) Fassara
Election: 1992 Ghanaian parliamentary election (en) Fassara
Rayuwa
Haihuwa Yankin Upper West, 24 Satumba 1957 (66 shekaru)
ƙasa Ghana
Karatu
Makaranta University of Ghana Bachelor of Laws (en) Fassara : Turanci
Ghana School of Law (en) Fassara Bachelor of Laws (en) Fassara : Doka
Wa Senior High Technical School (en) Fassara
Harsuna Turanci
Sana'a
Sana'a ɗan siyasa da Barrister
Imani
Addini Katolika
Jam'iyar siyasa National Democratic Congress (en) Fassara
Alban Bagbin
Ernestina Naadu Mills and Alban Bagbin at USAID
Speaker Alban Bagbin

Rayuwar farko da ilimi gyara sashe

An haifi Alban Sumana Kingsford Bagbin a ranar 24 ga watan Satumbar shekara ta, 1957 ga Sansunni Bagbin da Margaret B. Bagbin Wadan da duk kaninsu manoma ne. Shi ne ɗa na huɗu a cikin yara tara. Shi dan kabilar Dagaaba ne.[10][11] Ya fito ne daga Sombo, yankin Upper West na Ghana. Alban Bagbin ya yi karatu a Sakandaren Wa da Tamale. Ya sami digiri na farko a fannin shari'a da Ingilishi a Jami'ar Ghana a shekara ta, 1980.[12]

Ya wuce Makarantar Shari'a ta Ghana da ke Makola a Accra bayan an kira shi mashaya a shekara ta, 1982.[7] Bagbin ya kuma sami digiri na uku a fannin mulki da jagoranci daga Ghana Institute of Management and Public Administration (GIMPA).[13]

Aiki gyara sashe

Bagbin ya yi aiki a matsayin sakataren riko na hukumar kididdiga a ofishin ƙididdiga daga shekara ta alif dari tara da tamanin 1980 zuwa shekara ta alif dari tara da tamanin da biyu 1982.[12] Ya yi aiki a matsayin Manajan Ma'aikata na Kamfanin Otal na Jiha wanda ya ƙunshi Ambasada da Otal ɗin Continental tsakanin shekara ta, 1982 zuwa 1983, kafin ya koma Libya don koyar da Turanci a Tripoli a Makarantar Sakandare ta Suk Juma.[12]

Bayan komawar Bagbin Ghana a shekara ta, 1986, ya shiga Akyem Chambers, wani kamfanin lauyoyi na kwararrun shari'a, masu ba da shawara da notaries.[12] A matsayin lauya, ƙarshe ya tashi ya zama abokin tarayya. Yayin da yake aiki a Okyeman Chambers, tsakanin shekarar, 1989 zuwa 1992, an nada shi a matsayin lauyan waje na gidan sarautar Nii Ngleshie na James Town, Kungiyar Kredit na Ghana (CUA) da wasu kamfanoni masu zaman kansu a Accra.[12]

Bayan ya yi aiki a Okyeman Chambers na tsawon shekaru 7, ya koma daga can a cikin shekarar, 1993 kuma har yau abokin tarayya ne na kamfanin Law Trust, kamfanin lauyoyi na kwararrun lauyoyi, masu ba da shawara da kuma notaries.[12]

Rayuwar siyasa gyara sashe

Bagbin memba na National Democratic Congress (NDC) ne. An fara zabe shi a matsayin dan majalisa a lokacin babban zaben Ghana na shekarar, 1992. Ya wakilci mazabar Nadowli ta Yamma a yankin Upper West. A shekarar, 2006, Bagbin ya bayyana aniyarsa ta tsayawa takarar shugaban kasa a shekarar, 2008 a kan tikitin NDC, amma bai taba tsayawa takara ba.[14] Ya zama shugaban masu rinjaye a majalisar dokokin Ghana a shekara ta, 2009.[15]

Bayan garambawul da aka yi a majalisar ministoci a watan Janairun shekara ta, 2010, Shugaba Mills ya nada shi Ministan Albarkatun Ruwa, Ayyuka da Gidaje.[16][17] Ya kuma kasance shugaban masu rinjaye na majalisar dokoki a zamanin mulkin shugaba Mahama, ya gaji Benjamin Kunbuor, wanda aka nada a matsayin ministan tsaro.[18] Ya kuma rike mukamin mataimakin kakakin majalisa na biyu daga watan Janairun shekara ta, 2017 zuwa Janairu 2021.[19]

Dan majalisa gyara sashe

Zaben 1996

A cikin shekarar, 1996, Babbin ya lashe kujerar Nadowli North tare da kuri'u 12,605 daga cikin kuri'un 16,485 da aka jefa, wanda ke wakiltar kashi 76.46% akan Lawrence Banyen na NPP wanda ya jefa kuri'u 2,213 wanda ke wakiltar 13.42%, Yuoni Musa Vaalandzeri na PNC ya jefa kuri'u 1,490 wadanda ke wakiltar kashi 9.04% kuma Baslide Kpemaal na NCP ya jefa kuri'u 177 wadanda ke wakiltar 1.07%.[20]

Zaben 2000

A zaben Ghana na shekara ta 2000, Bagbin ya ci gaba da zama dan majalisa mai wakiltar mazabar Nadwoli ta Arewa.[21] Ya lashe zaben ne da kuri'u 9,004 daga cikin kuri'un da aka kada,[21][22] kwatankwacin kashi 58.60 cikin 100 akan Dr. Anleu-Mwine D.B, dan takara mai zaman kansa, Clement Kanfuri Senchi na Peoples National Congress, Ningkpeng Pauline na New Patriotic Party, John Bayon Boniface Wetol, Domayele Marcel Aston na National Reform Party of the United Ghana Movement Party wacce ta samu, kuri'u 2,089, kuri'u 718, kuri'u 145 da kuri'u 0 bi da bi.[21]

Zaben 2004

A shekarar, 2004, gabanin zaben, an raba Nadwoli ta Arewa zuwa mazabu biyu, Nadwoli Yamma da Nadwoli Gabas. An zabi Bagbin a matsayin dan majalisa mai wakiltar mazabar Nadowli ta Yamma a zaben shekarar, 2004.[22][23] An zabe shi da kuri'u 11,296 daga cikin 22,349 jimillar kuri'u masu inganci da aka jefa kwatankwacin kashi 50.5%.[22] An zabe shi a kan Clement K. Senchi na People's National Convention, Daniel Anleu-Mwine Baga na New Patriotic Party, Sasuu Bernard Kabawunu na Convention People's Party, Bisung Edward na Jam'iyyar Democratic People’s Party da Dapilaa Ishak dan takarar ne mai zaman kansa,[22] wanda ya samu kuri'u 625, kuri'u 5,297, kuri'u 152, kuri'u 188, kuri'u 4,791 bi da bi.[22]

Shugaban Majalisar gyara sashe

Bagbin shi ne shugaban majalisar dokoki ta 8 a jamhuriyar Ghana ta hudu.[2] An rantsar da shi ne a ranar 7 ga watan Janairun 2021, bayan fafatawar da ta yi da juna, bayan da 'yan majalisar dokokin Ghana suka tsayar da shi takarar neman tikitin takarar jam'iyyar National Democratic Congress.[24] Bagbin ya doke mai ci Mike Oquaye wanda New Patriotic Party ta tsayar domin neman mukamin.[25]

Rayuwa ta sirri gyara sashe

Bagbin ya auri Alice Adjua Yornas Bagbin, wacce jami’ar tsare-tsare ce ta ofishin UNICEF a Ghana.[12] Shi Kirista ne kuma yana bauta a matsayin Roman Katolika.[13]

Hanyoyin haɗi na waje gyara sashe

Template:S-prec
Unrecognised parameter
Magabata
New constituency
MP for Nadowli North
1993 – 2005
Magaji
Constituency changed
Magabata
New constituency
Member of Parliament for Nadowli West
2005 – 2021
Magaji
Sumah Anthony Mwinikaara
Political offices
Magabata
?
Minority Leader
2005 – 2009
Magaji
John Tia
Magabata
Felix Owusu-Adjapong
Majority Leader
2009 – 2010
Magaji
Cletus Avoka
Magabata
Albert Abongo
Minister for Water Resources, Works and Housing
2010 – 2012
Magaji
Enoch Teye Mensah
Magabata
Joseph Yieleh Chireh
Minister for Health
2012 – 2014
Magaji
Sherry Ayitey
Magabata
Aaron Mike Oquaye
Speaker of the Parliament of Ghana
2021 –
Magaji
incumbent
Magabata
Mahamudu Bawumia
Vice President of Ghana
Alban Bagbin
Speaker of the Parliament of Ghana
Magaji
Kwasi Anin-Yeboah
Chief Justice of Ghana

Manazarta gyara sashe

  1. "Bagbin is Speaker for 8th Parliament". MyJoyOnline.com (in Turanci). Retrieved 2021-01-07.
  2. 2.0 2.1 2.2 Carrey, Kelvin (2021-01-07). "Alban Bagbin elected Speaker of 8th Parliament". 3NEWS (in Turanci). Archived from the original on 2021-01-07. Retrieved 2021-01-07.
  3. "Petition Parliament over exclusion from parliamentary polls – Bagbin to SALL residents". Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana (in Turanci). 2021-05-18. Retrieved 2021-05-18.
  4. "Speaker Alban Bagbin urges SALL residents to petition Parliament - MyJoyOnline.com". www.myjoyonline.com (in Turanci). Retrieved 2021-05-18.
  5. Online, Peace FM. "Speaker Not An MP, For What Reason Will Gov't Gag Him? - Egyapa Mercer Quizzes". Peacefmonline.com - Ghana news. Retrieved 2022-01-24.
  6. Africa, Daily Guide (2012-01-26). "4 Ministers Sacked In Cabinet Shake-up". News Ghana (in Turanci). Retrieved 2021-01-08.
  7. 7.0 7.1 "Hon. Alban Sumana Kingsford Bagbin (NDC) (Nadowli West)". Upper West » Members Of Parliament » Profile. GhanaDistricts.com. Archived from the original on 2011-07-11. Retrieved 2010-01-27.
  8. "NDC presidential primaries: John Mahama secures landslide victory". www.ghanaweb.com (in Turanci). 2019-02-24. Retrieved 2021-02-12.
  9. "We may never be able to rely on Bagbin for successful government business - Deputy Speaker - MyJoyOnline.com". www.myjoyonline.com (in Turanci). 2022-01-23. Retrieved 2022-01-24.
  10. "Parliament of Ghana". www.parliament.gh. Retrieved 2020-08-03.
  11. "DAGAABA (Dagaaba (Dagarti/Dagara) People". Dagaaba (Dagarti/Dagara) People. Retrieved 1 February 2021.
  12. 12.0 12.1 12.2 12.3 12.4 12.5 12.6 Boakye, Edna Agnes (2021-01-07). "Profile of Speaker of 8th Parliament, Alban Bagbin". Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana (in Turanci). Retrieved 2021-02-12.
  13. 13.0 13.1 "Alban Bagbin: 10 important facts about Ghana's 8th Speaker of Parliament". www.ghanaweb.com (in Turanci). 2021-01-07. Retrieved 2021-01-08.
  14. "Bagbin to run for presidency". www.ghanaweb.com (in Turanci). 30 November 2001. Retrieved 2017-12-15.
  15. Ghana Parliamentary Register 1992-1996. Ghana Publishing Corporation. 1993. p. 353.
  16. "President Mills reshuffles Ministers". General News of Monday, 25 January 2010. Ghana Home Page. Archived from the original on 29 January 2010. Retrieved 2010-01-26.
  17. "Reshuffle Blues: Sena Dansua Heads Sports Ministry". General News of Tuesday, 26 January 2010. Ghana Home Page. Archived from the original on 29 January 2010. Retrieved 2010-01-26.
  18. "Alban Bagbin Confirmed As Majority Leader of Parliament. He is considered as the all time legislature in the democratic history of Ghana". The Accra Report.
  19. "We're yet to debate new chamber project - Alban Bagbin". Citi Newsroom (in Turanci). 2019-07-03. Retrieved 2019-07-06.
  20. FM, Peace. "Ghana Election 1996 Results - Nadowli North Constituency". Ghana Elections - Peace FM. Retrieved 2020-10-09.
  21. 21.0 21.1 21.2 FM, Peace. "Ghana Election 2000 Results - Nadowli North Constituency". Ghana Elections - Peace FM. Retrieved 2020-09-02.
  22. 22.0 22.1 22.2 22.3 22.4 Elections 2004; Ghana's Parliamentary and Presidential Elections (PDF). Accra: Electoral Commission of Ghana; Friedrich Ebert Stiftung. 2005. p. 190.
  23. Ghana Parliamentary Register, 2004-2008. Ghana: The Office of Parliament. 2004.
  24. "NDC pitches Alban Bagbin for Speaker; confirms Haruna Iddrisu as leader in Parliament". Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana (in Turanci). 2021-01-06. Retrieved 2021-01-07.
  25. Agyeman, Adwoa (2021-01-04). "NPP chooses Prof Mike Oquaye as Speaker of Parliament". Adomonline.com (in Turanci). Retrieved 2021-01-16.