Balanta (ko Balant ) rukuni ne na harsunan Bak guda biyu masu alaƙa na yammacin Afirka waɗanda mutanen Balanta ke magana da su.

Yarukan Balanta
Lamban rijistar harshe
ISO 639-3
Glottolog bala1300[1]

Bayani gyara sashe

Balanta gabaɗaya an raba su zuwa yaruka daban-daban: Balanta-Kentohe da Balanta-Ganja. [2][3]

Balanta-Kentohe gyara sashe

Yaren Balanta-Kentohe ( Kəntɔhɛ ) kusan mutane 423,000 ke magana da kuma yaren a arewa ta tsakiya da tsakiyar gabar tekun Guinea-Bissau (inda a shekara ta 2006 kusan mutane 397,000 ke magana, da yaren yawancin su ana iya samun su a yankin Oio [4] ) haka nan a Gambia. An shirya fina-finai da sassan Littafi Mai Tsarki a Balanta-Kentohe.

Yaren Kəntɔhɛ ana yi a arewa, sai yaren Fora a kudanci.[5]

Ethnologue ya lissafa madadin sunayen Balanta-Kentohe a matsayin Alante, Balanda, Balant, Balanta, Balante, Ballante, Belante, Brassa, Bulanda, Frase, Fora, Kantohe (Kentohe, Queuthoe), Naga da Mane. Yaren Naga, Mane da Kantohe na iya zama yaruka daban-daban.

Balanta-Ganja gyara sashe

Balanta-Ganja mutane 86,000 ne ke magana da yaren (tun daga 2006) a kusurwar kudu maso yamma da kudancin Senegal. Ilimin karatu bai kai kashi 1% na Balanta-Ganja ba. A watan Satumba na 2000, Balanta-Ganja ya sami matsayin yaren ƙasa a Senegal, kuma tun daga lokacin ana iya koyar da shi a makarantar firamare.

Ethnologue ya lissafa madadin sunayen Balanta-Ganja a matsayin Alante, Balanda, Balant, Balante, Ballante, Belante, Brassa, Bulanda, Fjaa, Fraase (Fraasɛ). Yarukansa sune Fganja (Ganja) da Fjaalib (Blip).

Nahawu gyara sashe

Balanta suna da prefixes da ƙari da aka fassara a matsayin takamaiman labarin da ya dogara da ajin suna. [ana buƙatar hujja]

Fassarar sauti gyara sashe

Wadannan su ne wayoyin (phonemes) na yarukan Balanta.[6] [7]

Consonants gyara sashe

Balanta consonants
Labial Dental Alveolar Palatal Velar Labial-<br id="mwTg"><br><br><br></br> maras kyau Glottal
M mara murya t c k kp
murya b d ɟ ɡ ɡb
prenasal vl. ⁿt ᶮc ᵑk ᵑkp
prenasal vd. ᵐb ⁿd ᶮɟ ᵑɡ ᵑɡb
Ƙarfafawa mara murya f θ s h
prenasal ᶬf ⁿθ ⁿs
Nasal m n ɲ ŋ
Rhotic r
Na gefe l
Kusanci j w

Sautuna marasa murya [c k kp] ana jin su ne kawai a yaren Guinea Bissau.

Wasula gyara sashe

Balanta wasali
Gaba Tsakiya Baya
Babban i iː u uː
ɪ ɪː ʊ ʊː
Tsakar e eː ə o oː
ɛ ɛː ɔ ɔː
Ƙananan a aː

Rubutu gyara sashe

A Senegal, Dokar No. 2005-979 ta tanadi rubutun Balanta kamar haka:[8] [9]

Haruffa na haruffa (Senegal)
A B Ɓa D E F G H I J L M N Ñ Ku O R S T Ŧ U W Y
a b ɓ d e f g h i j l m n ñ ŋ o r s t ŧ ku w y

Manazarta gyara sashe

  1. Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2017). "Yarukan Balanta". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
  2. Balanta-Kentohe at Ethnologue (18th ed., 2015) (subscription required) Balanta-Ganja at Ethnologue (18th ed., 2015) (subscription required)Empty citation (help)
  3. "Balanta-Kentohe" . Ethnologue. Retrieved 2021-01-06.
  4. "Balanta-Ganja" . Ethnologue. Retrieved 2021-01-06.
  5. "Balanta-Kentohe Language (ble)" . The Rosetta Project . Archived from the original on 2011-07-27. Retrieved 2011-02-28.
  6. Wilson, William A. A. (2007). Guinea Languages of the Atlantic Group: Description and Internal Classification . Schriften zur Afrikanistik, 12. Frankfurt am Main: Peter Lang.
  7. Creissels, Denis; Biaye, Séckou (2016). Le balant ganja: phonologie, morphosyntaxe, liste lexicale, textes (in French). Dakar: IFAN Cheikh Anta Diop.
  8. Mbodj, Chérif (2011). Description synchronique du Balante So:fa (Guinée- Bissau) [ Synchronic description of Balante So:fa (Guinea-Bissau) ] (Doctoral thesis) (in French). Université Cheikh Anta Diop.
  9. Gouvernement du Sénégal, Décret n° 2005-979.