Canjin yanayi a Afghanistan ya haifar da ƙaruwar zafin jiki na 1.8 ° C tun 1950 a ƙasar. Wannan ya haifar da tasiri mai zurfi a kan Afghanistan,wanda ya kare da ga hulɗar bala'o'i na halitta(saboda canje-canje acikin tsarin yanayi), rikici, dogaro da aikin gona, da matsanancin wahalar zamantakewa da tattalin arziki.

Hoton da ke nuna canjin zafin jiki a Afghanistan tsakanin 1901 da 2021.

Haɗe da girgizar ƙasa da bata saba faruwa ba,bala'o'in da suka shafi yanayi kamar ambaliyar ruwa,ambaliyar ruwan sama,ruwan sama da dusar ƙanƙara mai nauyi a matsakaita,yana shafar mutane sama da 200,000 a kowace shekara,yana haifar da asarar rayuka,abubuwan rayuwa da dukiya. Waɗannan abubuwan dake hulɗa,musamman rikice-rikice masu tsawo waɗanda ke lalatawa da ƙalubalanci ikon sarrafawa,daidaitawa da tsara canjin yanayi a matakin mutum da na ƙasa,galibi suna juya haɗarin canjin yanayi da haɗari zuwa bala'o'i.

Kodayake ƙasar kanta tana bada gudummawa kaɗan ga ɗumamar duniya game da hayaƙin gas, fari saboda canjin yanayi yana cutarwa kuma zai shafi Afghanistan sosai.

Saboda haɗuwa da abubuwan siyasa,ƙasa,da zamantakewa,Afghanistan tana ɗaya daga cikin ƙasashe masu rauni ga tasirin canjin yanayi a duniya,an sanya su 179 daga cikin ƙasashen 185.Ya zuwa 2021,Bankin Ci Gaban Asiya (ADB) ya ba da gudummawa sama da dala miliyan 900,don ayyukan ban ruwa da aikin gona don taimakawa tare da tsaro na abinci,kasuwancin gona, da haɓaka kula da albarkatun ruwa ta hanyar tsarin juriya na yanayi.

Rashin iskar gas gyara sashe

Afghanistan ta na daga cikin ƙasashe mafi ƙasƙanci a duniya. Acikin 2018,Afghanistan ta fitar da tan 0.3 na carbon dioxide ga kowa ne mutum.

Makamashi a Afghanistan ya dogara musamman akan wutar lantarki da hasken rana. Ana shigo da makamashi daga ƙasashe makwabta.

Tasirin gyara sashe

 
Bahramcha, hedkwatar Gundumar Dishu a Lardin Helmand

Bankin Duniya ya tsara cewa Afghanistan za ta ga dumama fiye da matsakaicin duniya saboda dumama ta duniya, tare da hauhawar matsakaicin yanayin zafi da ake sa ran ya fi girma fiye da hauhawa a matsakaicin zafin jiki. Tun daga 1950, yanayin zafi a Afghanistan ya tashi da 1.8 ° C. Wannan yana haifar da kuma haifar da fari mai yawa. Saboda wadannan karuwar fari da suka danganci dumama dukkan yankuna na kasar da 2.0 ° C zuwa 6.2 ° C ta hanyar 2090 dangane da yanayin, Afghanistan za ta fuskanci hamada da lalacewar ƙasa. Yawancin jama'ar kasar suna fama da rashin tsaro na abinci, tare da karuwar da aka tsara. Karin fari na iya haifar da bunkasa samar da opium a Afghanistan, saboda opium yana da tsayayya da fari.[1]

 
Qalat, Lardin Zabul a cikin 2010

Baya ga fari, ruwan sama mai tsanani zai karu saboda canjin yanayi, wanda zai iya haifar da rushewar ƙasa.

Kogin Kunduz ya ga raguwar ruwan sama na kashi 30% tun daga shekarun 1960, wanda aka biya ta hanyar kara narkewar kankara.[2] Kusan kashi 14% na gashin kankara na Afghanistan ya ɓace tsakanin 1990 da 2015. Zuwa shekara ta 2100, yankin na iya rasa kashi 60% na kankara. Yawan kankara da tabkuna masu kankara suna ƙaruwa a Afghanistan a halin yanzu, mai yiwuwa saboda rushewar manyan kankara. Yankunan tsaunuka kamar yankin da ke asalin Amu Darya zai kasance cikin babban haɗarin ambaliyar ruwa.

Wani fari a cikin 2017 da 2018 ya haifar da babban motsi na cikin gida a cikin kasar. ActionAid ta yi iƙirarin cewa nan da shekara ta 2050 kusan mutane miliyan 5 za su iya zama marasa galihu a cikin Afghanistan saboda canjin yanayi.[3]

Jami'an Afghanistan sun yi iƙirarin a watan Nuwamba 2022 cewa canjin yanayi yana da alhakin asarar fiye da dala biliyan biyu a wannan shekarar kadai.

Daidaitawa gyara sashe

A cikin 2015, Afghanistan ta gabatar da shirin yanayi ga Majalisar Dinkin Duniya. Shirin ya nuna cewa a shekara ta 2030 ana buƙatar akalla dala biliyan 2.5 na Amurka don gudanar da ruwa da dala biliyan 4.5 don maido da tsarin ban ruwa.

Jami'an Taliban sun yi kuka game da asarar daruruwan miliyoyin kuɗi na tallafi don ayyukan muhalli tun watan Agusta 2021, sun nuna rashin amincewa da fitar da Afghanistan daga COP27, kuma sun nemi taimakon kasa da kasa don magance canjin yanayi. Taliban ta yi jayayya cewa rikicin yanayi ba batun siyasa ba ne.

Duba kuma gyara sashe

  • Canjin yanayi a Kudancin Asiya
  • fari a Afghanistan
  • Batutuwan muhalli a Afghanistan

Manazarta gyara sashe

Haɗin waje gyara sashe

  •  Environment.,
  1. Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named :1
  2. Empty citation (help)
  3. Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named :2