Haƙƙin Ɗan Adam a Gabon

Gabon, kasa ce wanda aka fi sani da Jamhuriyar Gabon ƙasa ce mai cikakken iko da ke tsakiyar Afirka tare da gabar Tekun Atlantika. Gabon ta sami 'yancin kanta daga Faransa a shekara ta 1960. 'Yancin dan adam hakki ne wanda yake na kowa ne kuma ya game kowa da kowa. Hakkokin dan adam na yau da kullun sun hada da, 'yancin fadin albarkacin baki,' yanci kan bayi, 'yancin walwala da adalci,' yancin samun wadataccen tsarin rayuwa da kuma keɓe aikin yara. Waɗannan haƙƙoƙin ɗan adam da ƙari suna cikin Sanarwar 'Yancin Dan Adam da na kasar Majalisar Dinkin Duniya ta tsara wadda Jamhuriyar Gabon take ciki. Gabon ta sanya hannu kan yarjeniyoyi da yawa kamar Yarjejeniyar Kasa da Kasa kan 'Yancin Dan Adam da Siyasa, Yarjejeniyar Kasa da Kasa kan' Yancin Tattalin Arziki, Zamantakewa da Al'adu, Yarjejeniyar Kasa da Kasa kan Kawar da Duk wasu nau'ikan nuna wariyar launin fata, Yarjejeniyar kan kawar da duk nau'ikan nuna wariya Game da Mata, taron Majalisar Dinkin Duniya game da Azabtarwa, Yarjejeniyar kan Hakkokin Yaro, Yarjejeniyar Kasa da Kasa kan Kare Hakkokin Dukan Ma'aikata Masu Hijira da Membobin Iyalansu, da Taron Kan 'Yancin Nakasassu, duk wayanda suke wajabta musu. Koyaya, duk da cewa kasar Gabon ta amince da yawancin waɗannan yarjejeniyoyin kare haƙƙin ɗan adam da dokoki a cikin ƙasarsu mai ci gaba har yanzu akwai batutuwan haƙƙin ɗan adam masu ci gaba kamar fataucin mutane, fataucin yara, rashin 'yanci na siyasa da talauci. 'Yancin siyasa hakki ne na ɗan adam a cikin dukkanin al'ummomi da ƙasashe saboda yana taimakawa wajen kiyaye tsarin dimokiradiyya. Gwamnatocin kasar Gabon sun sami suka daga kungiyoyi masu zaman kansu da dama irin su Freedom House da kuma hukumomin gwamnatocin kasashen waje, musamman Ma'aikatar kasar Amurka, saboda rashin bayyana tsarin siyasarsu.

Haƙƙin Ɗan Adam a Gabon
human rights by country or territory (en)
Bayanai
Ƙasa	Gabon

Haƙƙin Ɗan Adam a Gabon
Samfuri:Native name
Wuri

Bayani

A cewar Freedom House, matsayin 'yanci na Gabon "bai kyauta ba". Gidan 'yanci, yana ba da ƙimar 1-7 na nau'ikan' yanci daban-daban, tare da 1 mafi yanci kuma 7 mafi ƙarancin yanci. Darajar haƙƙin siyasar kasar Gabon ita ce 7/7, mafi ƙarancin ƙima yayin da ƙimar 'yancin ɗan adam ta 5/7 ke haifar da ƙimar' yanci na 6/7. Haɗin waɗannan ƙididdigar suna haifar da jimlar 23/100 tare da 0 kasancewa kyauta na ƙarshe.

'Yancin siyasa

Bayan samun 'yencin kai daga Faransa a shekara ta 1960, kasar Gabon ta zama kasar demokradiyya wacce ke gudanar da zabukan siyasa. An kuma gabatar da tsarin jam'iyu da yawa a cikin shekarun 1990 don karfafa nuna gaskiya ga tsarin siyasarsu. Ko yaya, akwai cin hanci da rashawa na siyasa wanda ke da alaƙa da mahimmin tsarin gudanar da mulki ga ƙasashe masu mulkin demokraɗiyya, rarrabuwar powersan iko . Kuma a Gabon bangaren zartarwa na gwamnati na kula da bangaren shari'a, wanda ke ba wa Shugaba Ali Bongo Ondimba damar cin gashin kai. Wannan yana nufin cewa shugaban kasa yana da 'yanci ya nada tare da korar alkalai wadanda suka keta' yancin dan adam, 'yancin a yi wa jama'a adalci. Madugun adawar Bertrand Zibi Abeghe a shekarar 2016 ya yi kamfen din adawa da shugabancin Bongo an kama shi a watan Agusta kuma ya kasance a kurkuku har zuwa karshen shekarar 2017. Sauran fursunonin siyasa sun hada da mahalarta daga zanga-zangar lumana da Alain Djally wanda mataimaki ne ga Ping, wani dan adawar. A karkashin shugabancinsa, an yi ta dagewa da yawa na ayyukan zabe da na dokoki. Zaɓen Majalisar thatasa da ya kamata, an ɗaga shi sau biyu, daga watan Disamba shekarar 2016 zuwa watan Yuli shekarar 2017 zuwa watan Afrilun shekarar 2018. 'Yancin taro ya iyakance saboda gwamnati ta hana izinin yin taro kuma galibi tana kama mutanen da ke yin zanga-zangar lumana da hana zanga-zangar ta hanyar amfani da hayaki mai sa hawaye. Majalisar ta kara takaita 'yancin gudanar da taro ta hanyar samar da doka da ta sanya masu shirya alhakin laifukan da aka aikata a zanga-zangar lumana. Hukumomi galibi suna amfani da ƙarfi don kashe abokan adawar siyasa da masu zanga-zangar kasar

'Yancin' yan jarida

Ko da yake, babu takunkumi ga kafofin watsa labaru, 'yancin yan jarida yana da iyaka, saboda kafofin yada labaran da ke sukar gwamnati galibi suna fuskantar martani na doka. Majalisar sadarwa ta kasa ta kasar Gabon sau da yawa tana sanya ido tare da zargin kafafen yada labarai, dan jarida da daidaikun masu rahoto da bata suna. A shekarar 2016 Les Echos du Nord wata jaridar ta fuskanci matsalar shari'a ta hanyar dakatarwa na tsawon watanni 2 bayan suka da rashin nuna gaskiya game da yadda zaben yake da kuma dage su. Les Echos du Nord an sake dakatar da shi a karo na biyu saboda sukar da mataimakin shugaban kasar Pierre Claver Maganga Moussaou ya yi na sayan wata motar alfarma yayin da aka kame dan jaridar Juldas Biviga da shugaban kungiyar kwadagon Marcel Libama saboda bayyana ikon gwamnati a cikin kotu ta hanyar hira da rediyo. . Wani mai rubutun ra'ayin yanar gizo mai fafutuka a intanet, Landry Amiang Washington, ya fuskanci daurin shekara daya daga shekarar 2016 zuwa shekara ta 2017 bayan irin wannan tuhumar.

Azabtarwa da sauran mugunta, wulakanci da azaba

Ko da yake, kundin tsarin mulki ya haramta ayyukan lalata da kamewa ba tare da sammaci ba tare da izini ba, wadanda ake tsare da su galibi ma suna karkashinsu. Bayan kamewa da tsare su Juldas Biviga da Marcel Libama bayan tattaunawar ta rediyo, dukkansu sun sha duka da karfi daga masu gadi, suna fama da rauni daga idon sawu zuwa kunnuwa. Dole ne aka kwantar da Juldas Biviga daga baya. Shugaban 'yan adawar Betrand Zbi Abeghe ya ba da rahoto cewa jami'an gidan yarin sun lakada masa duka da sanduna, igiyar daukar gatari da igiyoyin lantarki. Hakanan 'yan gudun hijirar galibi suna fuskantar irin wannan magani kamar yadda sojoji da' yan sanda galibi ke wulakanta su ta hanyar ba su umarni su cire kayansu su yi abin da bai dace ba a bainar jama'a. 'Yan gudun hijirar ma jami'an tsaro na tursasa su suna karbe su, galibi suna fuskantar duka idan ba a samu wata shaidar tantancewa a kansu ba. Fursunoni galibi ba su da tsaftar mahalli da kuma samun damar kula da lafiyarsu. An samu rahotannin yin lalata da wasu sojojin kiyaye zaman lafiya na kasar Gabon 20.

Fataucin mutane

Fataucin bil Adama ya keta haƙƙin ɗan Adam da yawa saboda hakan yana haifar da lalata da mata, bautar da su, girbin sassan jikin mutum, bautar da yara da kuma bautar cikin gida waɗanda duk ke Gabon. An ruwaito Gabon a matsayin kasar fataucin mutane zuwa wasu kasashe makwabta daga Yammaci da Afirka ta Tsakiya. Dokar Kare Wadanda Aikin Fataucin Ya cika sharudda ne da Majalisar Dokokin Amurka ta tsara don kimanta matakin sadaukar da kai da gwamnati ke yi game da batun bautar zamani. Gwamnatin Amurka ta ba gwamnatin kasar Gabon mafi karancin daraja, mataki na 3 daga Ma’aikatar Harkokin Wajen Amurka duk da cewa a baya tana kan mataki na 2. Wannan ya faru ne saboda sake nazarin Gabon don rashin kokarin da ya dace don cika ka'idar Dokar Kare Fataucin Mutane. Wasu matakan doka ba su wadatar ba domin kuwa kai tsaye ba su hukunta duk wani nau'i na fataucin mutane ba. Gwamnatin Gabon kuma ta gaza zartar da wani kwaskwarimar da aka gabatar a shekarar 2013 ga dokar 09/04 wacce take kai tsaye ga aikata fataucin jima'i na manya. A cikin shekarun da suka gabata, gwamnatin kasar Gabon ta gudanar da safarar mutane musamman game da shirye-shiryen wayar da kai game da al'amuran manya, amma, ba su yi kokarin yin hakan a cikin shekarar 2018. Tun daga shekarar 2011-shekarar 2016 ba a sami wani mai fataucin ɗan adam da kotuna suka gurfanar ta hannun hukumomin tilasta yin doka ba. Wadanda abin ya shafa suna da zabin shigar da kara a kotu kan masu fataucinsu amma ba a san shari'ar da ke faruwa ba. Haka nan kuma akwai rahotannin da ke nuna yadda alkalai ke karbar cin hanci daga masu fataucin don sallamar ko kuma jinkirta lokuta masu yawa na fataucin mutane da kuma cin zarafinsu. Wani jami'in diflomasiyyar kasar Gabon da ke Burtaniya a cikin shekarar 2016 an ba da rahoton cewa ya ci zarafin wani ma'aikaci a cikin bautar cikin gida. Babu wasu kungiyoyi masu zaman kansu da gwamnati ke ba da tallafi wadanda ke ba da duk wani ayyukan jin dadin jama'a ga wadanda bala'in ya shafa kuma an samu rashin hadin kai da jami'an tsaro na kasashen waje kan shari'o'in ketare da na fataucin na duniya.

Safarar yara

Fataucin yara a kasar Gabon na wannan zamanin ya kunshi galibi aikin tilastawa, ko da yake har yanzu akwai wasu shari'o'in yara ƙanana da kuma lalata da su ta hanyar kasuwanci. Kusan 19.6% na ƙarfin aikin yi daga tilasta wa yara aiki. Gwamnatin Gabon ta mayar da martani ga wadannan batutuwan ta hanyar martani na doka kamar sanya hannu kan dokar kasa da kasa, Yarjejeniyar kan 'yancin yara a shekarar 1990 sannan daga baya ta sake amincewa da shi a shekarar 1994. An sami raguwar jajircewa kan batun alamarin fataucin yara. Duk da cewa gwamnatin ta tsara wani shiri na shekaru 5 wanda ya maida hankali kan batun fataucin yara, amma basu inganta ba. Hakanan an samu karancin kudade ga kwamitin na fataucin yara wanda hakan ya haifar da rashin karfin binciken al'amuran da suka shafi hakan. Hukunce-hukuncen da suka shafi lamuran yara ba su kai matsayin ƙasashe ba. Waɗannan hukunce-hukuncen sun haɗa da mafi girman tarar miliyan 20 na franc na Afirka ta Tsakiya wanda yake kusan US $ 35,220, da matsakaicin ɗaurin watanni 6. Haramcin fataucin yara ma ya ƙasa da ƙa'idodin ƙasashen duniya kamar yadda ba a hana batutuwan da suka shafi lalata da yara ta hanyar kasuwanci ba. Abubuwan batsa da suka shafi yara, wanda ya hada da sayan su da kuma samar da su shima doka ba ta aikata laifi gaba daya. Koyaya, gwamnati ta ƙara ƙoƙari don kare ƙananan yara. An gano jimillar yara 65 da abin ya shafa a shekarar 2018 idan aka kwatanta da 15 a shekarar 2016. Wadanda abin ya shafa an basu kulawar likita, ta shari’a da ta kwakwalwa daga gidajen da kungiyoyi masu zaman kansu ke bayarwa wanda Gwamnati ke tallafawa. Koyaya, duk da waɗannan ƙarin ƙoƙari, tallafin da gwamnati ke bayarwa ga waɗannan ƙungiyoyi masu zaman kansu a cikin shekarar 2017 ya ragu, wanda ke haifar da rashin isasshen wurin kwana ga waɗanda abin ya shafa da kuma ƙarancin ingancin ayyukan jin daɗin jama'a.

Talauci

Gabon ta sanya hannu kan Yarjejeniyar Kasa da Kasa kan 'Yancin Tattalin Arziki, Zamantakewa da Al'adu a ranar 16 ga watan Disamba shekara ta 1966, ta rattaba hannu a ranar 3 ga watan Janairun shekarar 1976. kasar Gabon tana da matsakaiciyar HDI na 0.702 a cikin darajar 2017 Gabon 110 cikin kasashe 186. Gabon kuma tana da matsakaicin Matsakaicin rashin daidaito na Gini na 42.2. Gabon GDP na kowane ɗan adam ya ninka sau 4 fiye da yawancin ƙasashen Afirka a dalar Amurka $ 7413.8, duk da wannan kashi 15.2% na jimillar aikin ana biyan su ƙasa da $ 3.10 a rana wanda ke ƙasa da ƙarancin aiki. Wannan ya faru ne saboda yawan matakan rashin daidaito da aka nuna a cikin Gini Coefficient da kuma dogaro kan fitar da mai wanda ya kai kashi tamanin 80% na kayan da suka fitar amma kashi 5% ne kawai na aikin su. Adadin talaucin ya kasance 32.7% a shekarar 2005 kuma ya karu zuwa 33.4% a shekarar 2017 yayin da 13.2% na yawan har yanzu ke rayuwa cikin tsananin talauci. Yawan marasa aikin yi a kasar Gabon shine 20% yayin da rashin aikin yi ga matasa ke faruwa musamman a 35.7%.

Kiwon lafiya

Har ila yau, kasar Gabon tana da babban matakin mutuwar yara saboda rashin abinci mai gina jiki ƙasa da shekaru 5 na 17%. Gwamnatin Gabon ta mayar da martani ga wannan batun ta hanyar amincewa da Dokar I ta kasa da kasa ta masu maye gurbin madarar nono, domin inganta shayar da nono a kan wasu nau'ikan ciyar da jarirai. Ana yin wannan da farko ta hanyar ƙa'idar ayyukan kasuwanci da bayanan da aka bayar waɗanda ke ƙarfafa wa uwaye nono. Ko yaya, inshorar kiwon lafiyar zamantakewar da aka sani da Caisse Nationale d'Assurance Maladie et de Garantie Sociale, (CNAMGS) da gwamnati ta gabatar ya amfanar da duk ƙungiyoyin tattalin arziki. Kiwan lafiya na duniya yana nufin biyan kuɗin kula da lafiya na 80-90% yayin da lafiyar uwaye ke cike. Wannan yana nufin raguwar kamuwa da cutar HIV da kashi 50% yayin da mace-mace mai alaƙa da cutar AIDS ya ragu da 32% tun daga shekarar 2010 lokacin da aka gabatar da CNAMGS. Malaria kuma ta kasance batun kiwon lafiya a cikin kasar Gabon yayin da mutane 206.2 cikin dubu daya 1000 wannan ya faru ne saboda kasa da kashi 50% na yawan mutanen da ke iya samun damar shiga gidajen sauro mai dorewa da kuma feshin cikin gida duka wanda ke hana yaduwar zazzabin. Wannan ya faru ne saboda rashin cancantar kasar Gabon don Tallafin Asusun Duniya saboda ƙarancin kuɗaɗen tallafi na ƙasa da ƙasa wanda ke ba da gidan sauro mai ɗorewa da kuma fesa abubuwan dake cikin gida.