Rushewar hakori, wanda kuma aka sani da caries na hakori ko cavities, rushewar hakora ne sakamakon acid din da kwayoyin cuta ke yi.[1] Cavities na iya zama adadin launuka daban-daban daga rawaya zuwa baki.[2] Alamun na iya haɗawa da ciwo da wahala tare da cin abinci.[2][3] Matsalolin na iya haɗawa da kumburin nama a kusa da hakori, asarar haƙori, da kamuwa da cuta ko samuwar ƙurji.[2][4]

Rushewar hakori
Description (en) Fassara
Iri teeth hard tissue disease (en) Fassara
caries (en) Fassara
Specialty (en) Fassara dentistry (en) Fassara
Sanadi sukari, Lactobacillus (en) Fassara
Streptococcus mutans (en) Fassara
Genetic association (en) Fassara SCN9A (en) Fassara, BOC (en) Fassara, SIDT1 (en) Fassara, APBB2 (en) Fassara, RPS6KA2 (en) Fassara, CHST9 (en) Fassara, ADAMTS3 (en) Fassara, ABCB5 (en) Fassara, SLC25A10 (en) Fassara, PROM1 (en) Fassara, EXOC2 (en) Fassara, LYZL2 (en) Fassara, PCDH9 (en) Fassara, ATXN7L1 (en) Fassara, NT5DC1 (en) Fassara, CTNNA3 (en) Fassara, MYO16 (en) Fassara da MPPED2 (en) Fassara
Medical treatment (en) Fassara
Magani aluminum chloride hexahydrate (en) Fassara, sodium fluoride (en) Fassara, tin(II) fluoride (en) Fassara da Amine Fluoride (en) Fassara
Identifier (en) Fassara
ICD-10-CM K02, K02.6 da K02.9
ICD-9-CM 521.0, 521.07, 521.00 da 521.06
ICD-10 K0202.
DiseasesDB 29357
MedlinePlus 001055
eMedicine 001055
MeSH D003731
Disease Ontology ID DOID:216

Dalilin cavities shine acid daga kwayoyin cuta suna narkar da kyallen hakora (enamel, dentin da siminti).[5] Bakteriya ne ke samar da acid a lokacin da suka karya tarkacen abinci ko sukari a saman hakori.[5] Sauƙaƙan sugars a cikin abinci sune tushen makamashi na farko na ƙwayoyin cuta don haka rage cin abinci mai yawan sukari mai sauƙi abu ne mai haɗari.[5] Idan rushewar ma'adinai ya fi girma fiye da ginawa daga tushe kamar miya, sakamakon caries.[5] Abubuwan haɗari sun haɗa da yanayin da ke haifar da ƙarancin miya kamar: ciwon sukari mellitus, ciwon Sjögren da wasu magunguna.[5] Magungunan da ke rage samar da miya sun hada da antihistamines da antidepressants.[5] Haka kuma ciwon hakori yana da alaƙa da talauci, rashin tsaftace baki, da ja da baya wanda ke haifar da fallasa tushen haƙora.[1][6]

Rigakafin caries na hakori ya hada da tsaftace hakora akai-akai, rage cin abinci mai karancin sukari, da kananan adadin fluoride.[3][5] Ana ba da shawarar goge haƙora sau biyu a rana da kuma yin walƙiya tsakanin haƙora sau ɗaya a rana.[5][1] Ana iya samun fluoride daga ruwa, gishiri ko man goge baki a tsakanin sauran hanyoyin.[3] Yin maganin caries na haƙori na uwa na iya rage haɗari a cikin 'ya'yanta ta hanyar rage adadin wasu kwayoyin cutar da za ta iya yadawa gare su.[5] Nunawa na iya haifar da ganowa a baya.[1] Dangane da girman lalacewa, ana iya amfani da magunguna daban-daban don mayar da haƙori zuwa aikin da ya dace ko kuma a iya cire haƙori.[1] Babu wata hanyar da aka sani don girma da yawa na hakori.[7] Samuwar magani sau da yawa yana da talauci a cikin ƙasashe masu tasowa.[3] Ana iya ɗaukar paracetamol (acetaminophen) ko ibuprofen don jin zafi.[1]

A duk duniya, kusan mutane biliyan 3.6 (kashi 48 na yawan jama'a) suna da hakoran hakora a cikin haƙoransu na dindindin kamar na 2016.[8] Hukumar Lafiya ta Duniya ta ƙiyasta cewa kusan dukkan manya suna da caries na hakori a wani lokaci.[3] A cikin haƙoran jarirai yana shafar kusan mutane miliyan 620 ko kashi 9% na yawan jama'a.[9] Sun zama ruwan dare gama gari a cikin yara da manya a cikin 'yan shekarun nan.[10] Cutar ta fi kamari a kasashen da suka ci gaba saboda yawan amfani da sukari cikin sauki da kuma rashin samun sauki a kasashe masu tasowa.[1] Caries shine Latin don "lalata".[4]

Manazarta gyara sashe

  1. 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 Silk, H (March 2014). "Diseases of the mouth". Primary Care: Clinics in Office Practice. 41 (1): 75–90. doi:10.1016/j.pop.2013.10.011. PMID 24439882.
  2. 2.0 2.1 2.2 Laudenbach, JM; Simon, Z (November 2014). "Common Dental and Periodontal Diseases: Evaluation and Management". The Medical Clinics of North America. 98 (6): 1239–1260. doi:10.1016/j.mcna.2014.08.002. PMID 25443675.
  3. 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 "Oral health Fact sheet N°318". who.int. April 2012. Archived from the original on 8 December 2014. Retrieved 10 December 2014.
  4. 4.0 4.1 Taber's cyclopedic medical dictionary (Ed. 22, illustrated in full color ed.). Philadelphia: F.A. Davis Co. 2013. p. 401. ISBN 9780803639096. Archived from the original on 2015-07-13.
  5. 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 5.8 SECTION ON ORAL, HEALTH; SECTION ON ORAL, HEALTH (December 2014). "Maintaining and improving the oral health of young children". Pediatrics. 134 (6): 1224–9. doi:10.1542/peds.2014-2984. PMID 25422016.
  6. Schwendicke, F; Dörfer, CE; Schlattmann, P; Page, LF; Thomson, WM; Paris, S (January 2015). "Socioeconomic Inequality and Caries: A Systematic Review and Meta-Analysis". Journal of Dental Research. 94 (1): 10–18. doi:10.1177/0022034514557546. PMID 25394849.
  7. Otsu, K; Kumakami-Sakano, M; Fujiwara, N; Kikuchi, K; Keller, L; Lesot, H; Harada, H (2014). "Stem cell sources for tooth regeneration: current status and future prospects". Frontiers in Physiology. 5: 36. doi:10.3389/fphys.2014.00036. PMC 3912331. PMID 24550845.
  8. "Oral health". www.who.int (in Turanci). Retrieved 2019-09-14.
  9. Vos, T (Dec 15, 2012). "Years lived with disability (YLDs) for 1160 sequelae of 289 diseases and injuries 1990–2010: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2010". The Lancet. 380 (9859): 2163–96. doi:10.1016/S0140-6736(12)61729-2. PMC 6350784. PMID 23245607.
  10. Bagramian, RA; Garcia-Godoy, F; Volpe, AR (February 2009). "The global increase in dental caries. A pending public health crisis". American Journal of Dentistry. 22 (1): 3–8. PMID 19281105.