Mutanen Anyi

Mutanen Anyi
	;
Yankuna masu yawan jama'a
	Ghana, Ivory Coast da Togo
Kabilu masu alaƙa
	Mutanen Akan

Mutanen Agnis (ko Anyi) ƴan Akan ne da ke zaune a Yammacin Afirka. Akwai kusan 1,200,000 daga cikinsu, musamman a kasar Ivory Coast. Suna kuma zaune a Ghana. Su ne mutanen farko, a wannan yanki, da suka yi hulɗa da Turawan mulkin mallaka a ƙarni na 18.

Kabilanci

Bisa ga maɓuɓɓuka daban-daban, ana iya lura da nau'i-nau'i masu yawa na sunansu: Agnis, Ani, Anya, Anyi, Anyis, Ndenie.

Tarihi

Asali

Mutanen Agnis sun samo asali ne daga kwarin Kogin Nilu. Sun kiyaye sunan ƙabilar farko da aka tabbatar da su don kafa Ta-Mery (Ƙasar Ƙaunataccen Ƙasa, a Ƙasar Misira): Anis, ya fito daga Ta-Khent (Ƙasa ta farko, farkon, a tsohuwar Habasha), wanda kuma ake kira. Ta-Neter (ƙasar allahntaka). Sarakunan Agnis suna riƙe da taken Amon, sunan ɗan adam a cikin duniyar Masar: Amon Azenia (ƙarni na 16), Amon Tiffou (ƙarni na 17), Amon Aguire (ƙarni na 19).

A farkon karni na 18, Agnis na farko, wanda kuma ya fito daga masarautar Ashanti daga Ghana, ya ketare iyakar Ivory Coast tare da wani rukuni na Akans. Lokacin da suka isa tafkin Aby, sun kafa masarautar Indenie, masarautar Sanwi da masarautar Moronous tare da Mrôfo Agnis.

Yana da mahimmanci a lura cewa akwai wasu ƙananan ƙungiyoyi, kamar Agnis-Assonvon kusa da Ebilassokro, a gabashin Ivory Coast.

Yau

11% na Agnis suna zaune a Abengourou: babban birni a tsohuwar masarautar Indenie. Sauran mutanen sun bazu a yankunan N'zi-Comoé, Zanzan, masarautar Sanwi da kuma wasu tsiraru a Ghana.

Garuruwan Kudu

Daga shekara ta 1990, an samu rarrabuwar kawuna a cikin wadannan manyan biranen: dajin da suka taru a yankunan da mutanen savanna suka fi yin hijira zuwa.

Al'adu

Jagoranci

Al'ummar Akan gabaɗaya suna aiki a ƙarƙashin tsarin sarauta wanda kuma gaskiya ne ga Anyi. Kafin Faransa ta yi mulkin mallaka a yankunan da Anyi ke zama akwai jiga-jigai guda uku: masu mulki, ’yantattu, da bayi. A yau yawanci akwai shugaban karamar hukuma, wanda majalisar dattawa ce ke jagoranta kuma mai wakiltar mazabarsa a siyasar yankin. Kamar sauran al’ummar Akan, Anyi suna da tsattsauran ra’ayi na al’umma wanda ya haɗa da tsarin mulki na siyasa tare da manyan jami’ai waɗanda ke nuna girman kai da girmansu. Mutanen Anyi mutanen aure ne, kuma mata suna da matsayi mai girma a cikin zamantakewar al'umma a fagen siyasa da tattalin arziki.

Al'umma

Kauyen Anyi, 1892

Anyi zaune ne a lungu da sako na rukunin gidaje na iyali wadanda gaba daya suka watsu. Hotunan jana'izar da abubuwan tunawa sune fitattun nau'ikan fasahar Anyi. Iyali sau da yawa suna nuna wadatar ta ta wurin raguwar abubuwan tunawa da su yayin da ake tunanin mafi girman kyau na nuna girmamawa ga waɗanda ake tunawa.

Iyali

Don auren mai neman aure dole ne ya samar da abubuwa uku:

O-Bla-kale: Taimakon kudi don kula da tarbiyyar amarya
Adyia-tila: siyan trousseau
Be-ti-sika: ɗaure yarinya da iyayenta

Zina ana jin kunya kuma a wani lokaci ana korar mutane daga ƙauyuka ko ma a kashe su.

Mata dole ne su yarda da yawan masoyan da suka yi, don ceton rayukansu da na 'ya'yansu. Maza za su iya yanke shawarar gafarta musu ko a'a.

Addini

Anyi bin addinin gargajiya na Akan da kuma Musulunci da Kiristanci. A al'adance addinin Akan rayuwan mutum don tunawa da mutum a matsayin kakanni shine dalili na farko. Tsarin addininsu ya ginu ne a kan ci gaba da girmama kakanninsu da suka rasu. Idan mutun ya rasu ana gudanar da gagarumin biki, wanda ya hada da wanke-wanke, sanya wa mamacin tufafi masu kyau da kayan ado na zinare da za a ajiye har na tsawon kwanaki uku, da kuma zaman makoki da ke baiwa iyalai da sauran al’umma damar nuna girmamawar su ga Allah. tafi domin bada garantin maraba zuwa duniyar ruhi.

Daga cikin mutanen Agnis, ana kiran féticheur Kômian. A cikin al'ummomin Akan na Ghana da kuma a gabar Tekun Ivory Coast, Kômian ya cancanci kowa da kowa da sanin ilimin asiri. Komiyawa suna iya koya wa sarakuna iliminsu ko kuma su faɗi abin da zai faru a nan gaba. Hankalinsu na sihiri/addini yana ba su damar koyan ra'ayoyin da ɗan adam ba zai taɓa iyawa ba. An taru 'yan Komiyawa a cikin ƙungiyoyin asiri.

Harshe

Harshen Agnis na cikin harsunan Nijar-Congo. Ana zargin, akwai masu magana 250 000 a cikin Sud-Comöe.

Ilimin tattalin arziki

Anyi aiki da farko a karkashin tattalin arzikin noma wanda ya shafi noman ayaba da taro. Doya kuma muhimmin amfanin gona ne. Yawancin amfanin gona da aka noma a cikin gida an fito da su daga Amurka a lokacin cinikin bayi na Atlantic. Waɗannan sun haɗa da masara, manioc, barkono, gyada, tumatir, squash, da dankali mai daɗi. Dabbobin gona sun haɗa da tumaki, awaki, kaji, da karnuka. Kasuwannin da mata ke gudanar da su na gudana ne duk bayan kwana hudu kuma su ne cibiyar tattalin arzikin cikin gida. Ana sayar da kayan amfanin gida da na sana'a tare da shigo da kaya. Ana sayar da man dabino a matsayin kayayyaki a kasuwannin duniya. Aikin gandun daji ma Anyi.