Hukumar Ilimi ta bai ɗaya (Najeriya)

Hukumar kula da ilimin bai ɗaya da aka fi sani da UBEC, wata hukuma ce ta gwamnatin tarayyar Najeriya wacce ke da hurumin tsarawa da dai-daita duk shirye-shiryen Ilimi na bai daya da ya tsara mafi karancin ma'auni na ilimin farko a Najeriya.

Hukumar Ilimi ta bai ɗaya (Najeriya)

An kafa Hukumar Kula da Ilimi ta Duniya (UBEC) ta Dokar Wajibi, Ilimin Ganowa Kyauta da sauran Dokokin da ke da alaƙa na 2004 don kawar da jahilci da talauci tare da haɓaka ci gaban ƙasa, wayewar siyasa da haɗin kan ƙasa. don cika falsafar kasa da manufofin ilimi wanda ke yin nuni da burin kasar na ci gaban zamantakewa, tattalin arziki da siyasa.

Tarihi

A shekarar 1999 ne gwamnatin tarayyar Najeriya ta fara ɓullo da shirin samar da ilimi na bai ɗaya a fannin ilimi da nufin samar da damammaki da kuma tabbatar da ingancin ilimi a Najeriya. Shirin UBE a matsayin shirin ilimi na asali kyauta, na duniya, kuma wajibi ne daga baya ya goyi bayan Dokar UBE ta 2004, wadda tayi tanadin ilimi na asali wanda ya kunshi Kula da Yara da Ilimi (ECCE), Ilimin Firamare da Karamin Sakandare.

Ana dai kallon shirin a matsayin nuni da irin yadda Najeriyar ta himmatu wajen bin ka'idoji da tarukan ilimi a duniya. Waɗannan sun haɗa da Haƙƙin Yarjejeniyar Yara (1989) da Sanarwa ta Duniya kan Ilimi ga Kowa da Tsarin Ayyukan Aiki don saduwa da Buƙatun Koyo (1990). Daya daga cikin babban burin shirin na UBE shine tabbatar da cewa duk yara, ba tare da la'akari da kabila, addini, aji ko jinsi ba, sun sami damar samun ingantaccen ilimi na asali. Don haka Samun dama, daidaito da inganci sune manyan abubuwan da shirin UBE ke bi.

Umarni

Dokar Hukumar Ilimi ta Duniya (UBEC) (UBE Act, 2004) ta kafa hukumar a matsayin hukumar shiga tsakani da ke da alhakin raba kudaden gwamnatin tarayya na ci gaban ilimi na bai daya ga jihohi da sauran masu ruwa da tsaki da kuma dai-daita aiwatar da shirin na UBE a duk tsawon lokacin a Najeriya.

Dokar ta ayyana Basic ilimi da ya hada da: “Farkon kula da yara da ilimin ci gaba, shekaru tara na karatun boko (shekaru 6 na firamare da 3 na karamar sakandare, karatun manya da ba na boko ba, shirye-shiryen samun kwarewa da ilimi na musamman, kungiyoyi irinsu makiyaya da bakin haure, yara mata da manya, almajirai, yara kanana da nakasassu" (UBE Act,2004, shafi na 29).

Har'ila yau, ta ayyana ayyukan Hukumar da ta haɗa da:

• (a) tsara jagororin manufofi don nasarar aiwatar da Shirin Ilimi na Farko na Duniya a cikin Tarayya;
• (b) karban tallafin block daga Gwamnatin Tarayya tare da ware wa Jihohi da Kananan Hukumomi da sauran hukumomin da abin ya shafa da ke aiwatar da ilimin bai daya da aka amince da shi kamar yadda kwamitin Hukumar ya shimfida da kuma amincewa da Gwamnatin Tarayya ta amince da shi. Majalisa; matukar dai Hukumar ba za ta fitar da irin wadannan kudade ba har sai ta gamsu cewa an yi amfani da kudaden da aka bayar a baya kamar yadda dokar ta tanada;
• (c) ya tsara mafi ƙanƙanta ma'auni na ilimi na asali a duk faɗin Najeriya daidai da manufofin ƙasa kan ilimi da umarnin Majalisar kan Ilimi ta ƙasa tare da tabbatar da sa ido sosai kan matakan;
• (d) bincika tare da ba Gwamnatin Tarayya shawara game da kudade da inganta ingantaccen ilimi a Najeriya;
• (e) tattara tare da shirya bayan tuntubar Jihohi da Kananan Hukumomi, da sauran masu ruwa da tsaki, tsare-tsare na lokaci-lokaci don daidaitawa da daidaita tsarin ci gaban ilimi a Najeriya gami da hanyoyin da za a iya shiga tsakani wajen samar da isassun kayayyakin ilimi na asali wadanda suka hada da: (i) Shawarwari ga Minista don samun dama daidai da isasshiyar ilimi a Najeriya; (ii) Samar da isassun wuraren ilimi a Nijeriya; da 12 (iii) tabbatar da cewa ana amfani da Manhajojin Ilimi na Basic da Manhajoji da sauran kayan koyarwa a cibiyoyin kula da yara da ci gaban yara, firamare da ƙananan sakandare a Najeriya;
• (f) gudanar da hadin gwiwa tare da Jihohi da Kananan Hukumomi a lokaci-lokaci, tantance ma'aikatan koyarwa da marasa koyarwa na dukkan cibiyoyin ilimi na asali a Najeriya;
• (g) Sa ido kan abubuwan da Gwamnatin Tarayya ke aiwatarwa a cikin aiwatar da ilimin asali;
• (h) gabatar da rahotannin ci gaba na lokaci-lokaci kan aiwatar da Ilimin Farko na Duniya ga Shugaban Kasa ta hannun Ministan; (i) daidaita aiwatar da ayyukan da suka shafi ilimi na duniya tare da haɗin gwiwar hukumomi masu zaman kansu da na bangarori daban-daban;
• (j) kulla alaka da hukumomin bayar da tallafi da sauran abokan ci gaba a al’amuran da suka shafi ilimi na asali;
• (k) haɓakawa da rarraba manhajoji da kayan koyarwa don ilimin asali a Najeriya;
• (l) kafa bankin bayanan ilimi da gudanar da bincike kan ilimin asali a Najeriya;
• (m) tallafa wa malamai da manajoji na ilimi na farko a Najeriya don inganta iyawar kasa;
• (n) gudanar da taron gangami da wayar da kan jama'a tare da yin hadin gwiwa tare da al'ummomi da duk masu ruwa da tsaki a harkar ilmin asali da nufin cimma burin gaba daya na Wajabcin Ilimi na Bai-daya kyauta a Najeriya;
• (o) gudanar da irin waɗannan ayyukan da suka dace kuma masu dacewa don aiwatar da ayyukanta a ƙarƙashin wannan Dokar; kuma
• (p) gudanar da irin waɗannan ayyuka kamar yadda Ministan zai iya ƙayyade lokaci zuwa lokaci.

Hukumar ta UBE ta kuma hada kai da Gwamnatocin Jihohi wajen gudanar da ayyukanta ta hanyar hukumar Ilimi ta kasa da kasa (SUBEB) da na kananan hukumomin Ilimi (LGEAs) da doka ta kafa da kowace majalisar Jiha ta kafa.

Gudanarwa

Hukumar ta UBEC tana karkashin jagorancin babban sakataren da shugaban kasa ya nada bisa shawarar ma’aikatar ilimi. Mafi girman hukumar yanke shawara ta NCCE ita ce Hukumar Gudanarwa karkashin jagorancin shugaba da Sakatare (wanda shine sakataren zartarwa na hukumar) da mambobi. Mambobin kwamitin dai wakilai ne na ma’aikatun tarayya, cibiyoyi da kungiyoyin kwararru wadanda suka hada da Ma’aikatun Ilimi da Kudi na Tarayya, Kwalejojin Ilimi na Tarayya (Technical), Kwalejojin Ilimi na Tarayya (Na al’ada), Kwalejojin Ilimi na Jiha, Kwalejin Ilimi ta Najeriya da kungiyar Tarayyar Najeriya. na Malamai.

Duba kuma

• Hukumar Ilimi ta bai daya ta Jihar Ribas (RSUBEB)

Hanyoyin haɗi na waje

• UBEC Official Website