Eggon (kuma Egon, Ero, ko Mo Egon ), da kuskure ake kira Mada - wanda a da yaren Plateau ne da ake magana da shi a tsakiyar Najeriya . Yana daya daga cikin manyan yare a jihar Nasarawa

Eggon harshe
Lamban rijistar harshe
ISO 639-3 ego
Glottolog eggo1239[1]

Rabewa gyara sashe

An yi ta cece-ku-ce game da ainihin rabe-raben harshen Eggon kuma ana iya cewa har yanzu ba a warware wannan batu ba. [ana buƙatar hujja]</link>Greenberg (1963 [ ] ya fara rarraba Eggon a matsayin yaren Plateau a rukuninsa na 5, tare da Nungu da Yeskwa . A cikin bitar da Carl Hoffman ya shirya wanda aka buga a Hansford et al. (1976) an kafa ƙungiyar Benue wadda ta haɗa Plateau 5 da 7 na Greenberg da Jukunoid. Sabuwar rukunin sun rarraba Eggon tare da Nungu, Ake da Jidda-Abu . Wannan ra'ayi na ƙungiyar Benue ya fito ne daga nazarin ƙamus na Shimizu (1975) wanda ya yi jayayya da haɗin kai na Greenberg's Plateau kuma ya ba da shawarar ƙungiyar Benue. Duk da haka, a cikin 1983, Gerhardt ya buga wani gamsasshiyar hujjar Shimizu. Sabon sigar rarrabuwar harsunan Plateau a Gerhardt (1989) yana ƙara Yashi zuwa rukunin rukunin Eggon amma ya cire hanyoyin haɗin gwiwa tare da 'Benue' watau Tarok da harsunan Jukunoid . Blench (2008) ya ware Eggon da Ake a matsayin ƙungiyar Eggonic reshen Kudancin Filato.

Rarrabawa gyara sashe

Manyan garuruwan mutanen Eggon sune Eggon, Kagbu, Washo da Wana. Sun kai kudu har Lafia da yammacin Akwanga har zuwa layin dogo. Suna iyakar arewa da Mada sannan kudu da Migili da Idoma suka yi iyaka da su.

A yawancin litattafan mulkin mallaka, an san Eggon da sunan "Hill Mada" sabanin "Plains Mada", mutanen da aka fi sani da Mada a yau. Eggon sun rayu ne a tsaunin Mada da ke kudancin Akwanga a zamanin mulkin mallaka, amma babu wata alaka tsakanin kungiyoyin da za su tabbatar da wadannan sharudda, kuma a yanzu an yi watsi da su.

Ba a san ainihin adadin masu magana ba, amma da wuya ya kai kiyasin 200,000 da Sibomana ya bayar (1985). Ames (1934) ya ba da adadi na 41,276 na shekarun 1920, amma wannan yana yiwuwa an yi la'akari da shi sosai. Welmers (1971) ya kiyasta 52,000 kodayake wannan na iya zama tsinkaya ne kawai daga Ames.

Kaɗan kaɗan ne aka rubuta game da al'ummar Eggon da Temple (1922) da Ames (1934) su ne kawai tushen da ke ɗauke da kowane kwatancen ƙungiyar zamantakewar Eggon. </link>[ <span title="The material near this tag may contain information that is not relevant to the article's main topic. For Eggon people article (May 2019)">mai dacewa?</span> ]

Yaruka gyara sashe

Eggon ya kasu kashi biyu bisa al'ada zuwa yaruka ashirin da biyar masu fahimtar juna, wasu daga cikinsu; Eggon Wangibi, Ikka, Wana, Washo, Wakama, Ogne, Angbashu, Alushi, Alogani, Eva, Nabe, Lizzi, Ezzen, Arikpa, da dai sauransu. Mawallafin daya tilo da ya tattauna yare shine Sibomana (1985) wanda tattaunawarsa ta mayar da hankali kan Kagbu, wanda ya yi magana akan yare. jihohi shine babban yare. Ya kuma kawo bayanai daga yaren Eggon. Jerin Kalmomin Kwatancen Benue–Congo (1969, 1972) kuma yana ba da bayanai daga yaruka biyu.

Fassarar sauti gyara sashe

Ba kamar harsunan da ke kewaye ba, Eggon yana da gungu masu baƙar magana da yawa waɗanda tarihi ya inganta ta hanyar goge wasali .

Harshen rubutu gyara sashe

Template:Languages of NigeriaEggon ba shi da daidaitaccen harshe na adabi. Rubuce-rubucen farko a cikin Eggon ya bayyana kamar sassan nassi ne daga 1937, mai yiwuwa ID Hepburn ya shirya. Yaren da aka zaɓa don fassarar Littafi Mai Tsarki ya dogara ne akan yaren Wana, ko da yake an ƙara shi da nau'i na wasu yarukan kuma haka ma wani nau'i na Eggon na roba ba ya dogara ne akan jawabin wata ƙungiya. An shirya littafin waƙa da masu karatu 2, kuma an kammala fassarar Sabon Alkawari a shekara ta 1974. Rubutun Sabon Alkawari ya ɗan bambanta da littattafan farko. Duk da haka, akwai ayyukan wallafe-wallafen da aka rubuta da harshen eggon wanda ke ba da kwarin gwiwa don tabbatar da cewa an sami ci gaba a cikin rubutaccen harshe na eggon. Akwai kuma darussan rani na koyarwa da horar da ’ya’yan eggon maza da mata yarensu da al’adunsu.

Ana amfani da Eggon a cikin majami'u kawai a yankuna masu nisa kuma Hausawa sun yi gudun hijira a duk wuraren da ke kan babbar hanya. Duk da haka, da alama akwai wani yunkuri na farfado da amfani da Eggon. Wasu shaidun da ke tabbatar da haka shi ne bugu na sababbin abubuwa a cikin Eggon, littafin tarihi da al'adu da kuma mujallar mata wanda aka yi niyya don fitowa akai-akai.

Littafi Mai Tsarki gyara sashe

Wadannan su ne manyan abubuwan da aka rubuta game da Eggon. Wasu ba a buga su ba kuma ana samun su a cikin mimeo kawai.

  • Ames, CG (1934 new ed. 1972) Jaridar Lardin Plateau (Nigeria) Jos Native Administration.
  • Gerhardt, L. (1983) Rarraba Eggon: Plateau ko Benue? JWAL, 13:37-50.
  • Ludzi, T. (1981) Ma'anar Eggon BA Essay, Sashen Turanci, Jami'ar Jos.
  • Maddieson, I. (1972) Harsunan Benue–Congo na Najeriya Mimeo, Ibadan.
  • Maddieson, I. (nd) Ƙunƙwalwar fi’ili a Eggon Mimeo, Ibadan.
  • Maddieson, I. (nd) Tsarin Noun-class na Eggon Mimeo, Ibadan.
  • Maddieson, I. (1982) Tarin baƙar fata da ba a saba gani ba a cikin Nazarin Eggon a cikin Harsunan Afirka, Ƙari 8:89-92.
  • Sibomana, L. (1985) Bayanin lamuni da nahawu na Eggon Afrika und Übersee, 68:43-68.
  • Welmers, WE (1971) Jerin Sunayen Harshen Afirka da Yare a cikin CTL7: 759-900. Ed. TA Sebeok. Mouton, Hague.

Manazarta gyara sashe

  1. Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2017). "Eggon harshe". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
  • Najeriya: Halin da kabilar Eggon ke ciki, gami da kula da al'umma, kungiyoyi masu dauke da makamai da hukumomin jihohi (2011-Yuni 2016) https://refworld.org/docid/5843f9124.html
  • Liman, Sa'adatu Hassan da Abubakar SI Wakawa. Janairu 2012. Musulmin Jihar Nasarawa: Bincike. Cibiyar Bincike ta Najeriya (NRN), Oxford Department of International Development, Jami'ar Oxford.
  • Jihar Nasarawa. Nd " Harsunan Jihar Nasarawa."
  • Farfesan tarihi, Obafemi Awolowo University, Nigeria. 30 ga Mayu, 2016. Daidaitawa tare da Cibiyar Bincike.
  • Kamus na Eggon, wanda Roger Blench ya shirya (a cikin shiri)

Hanyoyin haɗi na waje gyara sashe

Template:Languages of Nigeria

Rarrabuwa gyara sashe

Anyi ta cecekuce game da ainihin rabe-raben harshen Eggon kuma ana iya cewa har yanzu ba a warware wannan batu ba.Greenberg (1963 [ ] ya fara rarraba Eggon a matsayin yaren Plateau a rukuninsa na 5, tare da Nungu da Yeskwa.Acikin bitar da Carl Hoffman ya shirya wanda aka buga a Hansford et al. (1976) an kafa ƙungiyar Benue wadda ta haɗa Plateau 5 da 7 na Greenberg da Jukunoid. Sabuwar rukunin sun rarraba Eggon tare da Nungu, Ake da Jidda-Abu. Wannan ra'ayi na ƙungiyar Benue ya fito ne daga nazarin ƙamus na Shimizu (1975) wanda ya yi jayayya da haɗin kai na Greenberg's Plateau kuma ya bada shawarar ƙungiyar Benue. Duk da haka,acikin 1983, Gerhardt ya buga wani gamsasshiyar hujjar Shimizu. Sabon sigar rarrabuwar harsunan Plateau a Gerhardt (1989) yana ƙara Yashi zuwa rukunin rukunin Eggon amma ya cire hanyoyin haɗin gwiwa tare da 'Benue' watau Tarok da harsunan Jukunoid. Blench (2008) ya rarraba Eggon da Ake a matsayin ƙungiyar Eggonic reshen Kudancin jihar Filato.