Agho Obaseki

Cif Agho Obaseki, (ya mutu a ranar 9 ga watan Satumba,shekarar alif 1920) ya kasance Babban Sarki a Daular Benin daga shekarar alif 1898 zuwa shekara ta 1914, sannan Iyase na Benin daga shekarar alif 1914 har zuwa rasuwarsa, a shekara ta alif 1920.

Agho Obaseki
Rayuwa
Mutuwa	9 Satumba 1920
Sana'a

Agho Obaseki

Agho Obaseki

Bayan Fage

Agho Obaseki

Cif Agho Ogbedeoyo the Obaseki Of Benin, ya yi aiki a matsayin Oba na Benin a lokacin takaddamar, shekara ga alif 1897 zuwa shekara ta alif 1914 A matsayin Shugaban Gudanarwa lokacin da aka kori Oba Ovonramwen. Agho shine da na karshe ga mahaifinsa, yayan Ogbeide. Ogbeide ya rike kambun Bini Ine karkashin Oba Adolo. Asalinsa mutumin garin Agbor ne. Ine shi ne shugaban gidan masarautar Ibiwe kuma ya kasance mai kula da daukaka, mai martaba da sarakuna. Lokacin da yake kusan shekaru 25, ya shiga cikin matsala a ƙauyen Iguovinyoba, lokacin da ya shiga cikin matar aure. Daga nan ya tafi Benin City don fara sabuwar rayuwa kuma a can ya haɗu da Masarauta Yarima Idugbowa, daga baya Oba Ovonramwen Nogbaisi wanda ya ɗauki Agho a cikin kariya kuma abokantaka tsakanin mutanen biyu ta biyo baya. Wani saurayi Agho ya zama

dan kasuwa ga Prince Idugbowa.

Hawan Ovonramwen, haɓakar kasuwancin Agho, da kuma kyautarrtaken Obaseki

Lokacin da Yarima Idgubowa ya zama Oba Ovonramwen, Agho ya ji daɗin cinikin dabinon da kernel na kayayyakin Turai kamar rum, ashana, gishiri, sutura, siliki, da sauran abubuwan da ake shigowa da su. Sakamakon haka, Agho ya kawo dukiya mai yawa ga Oba Ovonramwen da shi kansa kuma an ba shi lada a matsayin babban hadimin gidan masarautar Benin da aka caje shi da sasanta ƙananan rikice-rikice na gida. Oba Ovonramwen ya kuma saka wa Agho da matar sa ta farko, Etuohun kuma ya bashi taken Obaseki wanda daga nan aka sanya shi cikin taken Iweguae mai rike da jama'a. Obaseki na nufin "Falalar Oba ta fi nasara fiye da nasarar kasuwanci", a cikin shekara ta alif 1889. Oba Ovonramwen,ya kara daukaka matsayin Obaseki ta hanyar ba shi bayi dari wadanda suka kasance kamammun yaki.

Faduwar Benin da canza dangantaka da Ovonramwen

Obaseki ya taka muhimmiyar rawa a cikin abubuwan da suka haifar da Fall of Benin daga Balaguron Balaguro na shekara ta alif 1897 . Ya shirya kare kasar Benin tare da rakiyar Oba Ovonramwen a lokacin da yake tserewa daga wutar rokar Biritaniya. Ovonramwen ya umurci Obaseki a cikin watan Afrilu shekarar 1897 don yin bincike a Benin bayan harin bam na Burtaniya. Turawan Burtaniya ne suka gano Obaseki kuma suka hana shi komawa Ovonramwen saboda Turawan ingila suna ganin yana da amfani ga sabon tsarin siyasar da za su kafa. Alfred Turner, Mazaunin Birtaniyya, ya nada Obaseki a cikin Majalisar Sarakunan a watan Satumba, shekarar 1897.

Babban sarki na Benin

Oba Ovonramwen ya tsaya a gaban kotu a watan Agusta kan abubuwan da suka haifar da Balaguron Balaguro, Turawan Burtaniya sun same shi da laifi, an tumbuke shi, an kuma tasa keyarsa zuwa Calabar da ke haifar da rashin shugabanci wanda Turawan Burtaniya suka cike ta hanyar sanya Obaseki a matsayin ainihin shugaban sabuwar kasar da aka kafa ta 'yan asalin Benin. Majalisar saboda kwarewar Obaseki da kwarewar siyasa.

Iyase na Benin

Ovonramwen ya mutu a ranar 13 ga watan Janairu,shekarar 1914, yana buɗe hanya don Yarima Aiguobasimwin (daga baya Oba Eweka II) ya zama Oba. Hukumomin Birtaniyya, duk da haka, sun karya al'adu ta hanyar nada Obaseki, Iyase na Benin (Babban Mashawarcin Oba) wanda hakan ya bata ran sabon Oba Eweka II. Sakamakon haka, rikici ya kaure tsakanin Oba Eweka II da Obaseki, sabon Iyase na Benin. Iyase ya lullube da Oba a karkashin sabon lokacin siyasa na Biritaniya kuma har ma a cewar Birtaniyyar da ta mara masa baya, 'tabbas ya kasance mafi kama-karya da girman kai a halayensa'.

Sabuwar Yam palaver

Obaseki ya karɓi Kiristanci a cikin shekarar 1917 kuma saboda haka ya daina shiga cikin al'adun fada kamar buɗe Sabuwar Yam Festival. Tun da yake ba za a iya girbe doya ba tare da halartar Iyase ba, lokuta masu wahala sun biyo baya kuma dole Birtaniyya ta sa baki. Oba ya mayar da martani cewa ba za a iya fara bukukuwa ba tare da halartar Iyase ba sannan Iyase kuma, sun nuna cewa sabon addinin nasa ya tilasta masa rashin halartar sa. Don haka aka tilasta wa Oba Eweka II bude bukukuwan ba tare da Iyase ba, an wulakanta shi ta hanyar ba Obaseki hakuri a bainar jama'a, kuma a wani aiki na sulhu, Oba ya ba da 'yarsa, Princess Comfort Ebose Eweka, ga Obaseki. Yanzu haka Obaseki yana da mata, ‘yayan Obas biyun da suka biyo baya (na farko Ovonramwen wanda ya auri Orinmwiame yayin da yake gudun hijira, yanzu kuma Eweka II).

Cif Agho Obaseki babban sarki ne a Daular Benin

Mutuwa da gado

Obaseki ya yi fama da ciwon huhu kuma ya mutu a ranar 9 ga watan Satumba, shekarar ta alif 1920. 'Ya'yansa maza su ne Cif Aiyamekhue Jackson Obaseki (Esama na masarautar Benin) taken da attajirin da ya fi mulkin masarautar Benin ya rike, Cif Downson Obaseki (The Obaruyiedo Of Benin Kinddom), Wilson Aigbedo, Agboifo, Humphrey, da Gaius Ikuobasoyenmwen wanda daga baya ya zama jarumi Groupungiyar Action Group . Lissafin tarihin rayuwarsa da siyasarsa yana cikin littattafai biyu 'Obaseki na Benin (Tarihin Tarihin Tarihin Tarihi na Afirka) ' da 'The Nemesis of Power: Agho Obaseki da Benin Politics 1897-1956 ' wanda masanin tarihin Nijeriya ya rubuta kuma babban jagora kan tarihin Benin, Farfesa Philip Igbafe .