Daular Achaemenid ko Daular Achaemeniya [1] (/ˈkiːmənɪd/; Old Persian, Xšāça, lit. 'The Empire' ko 'The Kingdom'), wacce kuma ake kira daular Farisa ta farko, [2] tsohuwar daular Iran ce da Cyrus mai girma ya kafa a shekara ta 550 BC. An kafa ta a Yammacin Asiya, a yanzu ita ce daula mafi girma a tarihi, wacce ta kai jimlar 5.5 million square kilometres (2.1×10^6 sq mi). daga Balkans da Masar a yamma zuwa tsakiyar Asiya da kwarin Indus a gabas.

Daular Achaemenid
𐎧𐏁𐏂 (peo)

Suna saboda Achaemenid dynasty (en) Fassara
Wuri
Map
 30°N 40°E / 30°N 40°E / 30; 40

Babban birni Babylon (en) Fassara, Pasargadae (en) Fassara, Persepolis (en) Fassara, Susa (en) Fassara da Ecbatana (en) Fassara
Yawan mutane
Faɗi 17,000,000 (500 "BCE")
• Yawan mutane 3.09 mazaunan/km²
Harshen gwamnati Old Persian (en) Fassara
Babylonian (en) Fassara
Ancient Greek (en) Fassara
Median (en) Fassara
Elamite (en) Fassara
Sumerian (en) Fassara
Aramaic languages (en) Fassara
lingua franca (en) Fassara
Farisawa
Akkadian (en) Fassara
Addini Zoroastra, Babylonian religion (en) Fassara da religion of ancient Egypt (en) Fassara
Labarin ƙasa
Bangare na Achaemenid Period (en) Fassara da Medo-persia (en) Fassara
Yawan fili 5,500,000 km²
Sun raba iyaka da
Scythia (en) Fassara
Bayanan tarihi
Mabiyi Median state (en) Fassara, Neo-Babylonian Empire (en) Fassara, Lydia (en) Fassara, Twenty-sixth Dynasty of Egypt (en) Fassara, Massagetae (en) Fassara, Sogdia (en) Fassara, Gandhara Kingdom (en) Fassara da Neo-Elamite period (en) Fassara
Ƙirƙira <abbr title="Circa (en) Fassara">c. 550 "BCE"Middle chronology (en) Fassara
Rushewa <abbr title="Circa (en) Fassara">c. 330 "BCE"
Ta biyo baya Daular Macedoniya, Twenty-eighth Dynasty of Egypt (en) Fassara da Sogdia (en) Fassara
Tsarin Siyasa
Tsarin gwamnati Sarauta da Theocracy
Ikonomi
Kuɗi Persian daric (en) Fassara
Daular Achaemenid
𐎧𐏁𐏂
Xšāça

Suna saboda Achaemenid dynasty (en) Fassara
Wuri
Map
 30°N 40°E / 30°N 40°E / 30; 40

Babban birni Babylon (en) Fassara, Pasargadae (en) Fassara, Persepolis (en) Fassara, Susa (en) Fassara da Ecbatana (en) Fassara
Yawan mutane
Faɗi 17,000,000 (500 "BCE")
• Yawan mutane 3.09 mazaunan/km²
Harshen gwamnati Old Persian (en) Fassara
Babylonian (en) Fassara
Ancient Greek (en) Fassara
Median (en) Fassara
Elamite (en) Fassara
Sumerian (en) Fassara
Aramaic languages (en) Fassara
lingua franca (en) Fassara
Farisawa
Akkadian (en) Fassara
Addini Zoroastra, Babylonian religion (en) Fassara da religion of ancient Egypt (en) Fassara
Labarin ƙasa
Bangare na Achaemenid Period (en) Fassara da Medo-persia (en) Fassara
Yawan fili 5,500,000 km²
Sun raba iyaka da
Scythia (en) Fassara
Bayanan tarihi
Mabiyi Median state (en) Fassara, Neo-Babylonian Empire (en) Fassara, Lydia (en) Fassara, Twenty-sixth Dynasty of Egypt (en) Fassara, Massagetae (en) Fassara, Sogdia (en) Fassara, Gandhara Kingdom (en) Fassara da Neo-Elamite period (en) Fassara
Ƙirƙira <abbr title="Circa (en) Fassara">c. 550 "BCE"Middle chronology (en) Fassara
Rushewa <abbr title="Circa (en) Fassara">c. 330 "BCE"
Ta biyo baya Daular Macedoniya, Twenty-eighth Dynasty of Egypt (en) Fassara da Sogdia (en) Fassara
Tsarin Siyasa
Tsarin gwamnati Sarauta da Theocracy
Ikonomi
Kuɗi Persian daric (en) Fassara

Kusan ƙarni na 7 BC, Farisawa ne suka zaunar da yankin Farisa a kudu maso yammacin tudun Iran. Daga Farisa, Cyrus ya tashi ya ci daular Median da Lydia da Daular Neo-Babila, wanda ke nuna alamar kafa sabuwar mulkin daular a karkashin daular Achaemenid.

wani shatin tambari daular Achaemenid

A zamanin yau, an san daular Achaemenid saboda shigar da ingantaccen tsarin gudanarwa na tsakiya, na hukuma; manufofinta na al'adu da yawa; gina haɗaddɗun ababen more rayuwa, irin su tsarin hanya da tsarin gidan waya da aka tsara; amfani da harsunan hukuma a faɗin yankunansa; da bunƙasa ayyukan farar hula, gami da mallakar manyan sojoji masu ƙwarewa. Ci gabanta ya ba da himma wajen aiwatar da irin wannan salon mulki ta wasu masarautu daban-daban daga baya.

A shekara ta 330 kafin haihuwar Annabi Isa, Alexander the Great, babban mai sha'awar Cyrus mai girma ya ci daular Achaemenid; cin nasarar ya nuna wata babbar nasara a yaƙin na daular Makidoniya da ke ci gaba da yi a lokacin. Kamar yadda mutuwar Alexander ta haifar da farkon zamanin Hellenistic, yawancin yankunan daular Achaemenid da ta rushe sun kasance ƙarƙashin mulkin Ptolemaic da kuma daular Seleucid, dukansu sun zama magaji ga Daular Makidoniya bayan rabuwar Triparadisus a cikin 321 BC. Mulkin Hellenanci ya kasance yana nan kusan karni guda kafin manyan Iraniyawa na tsakiyar tudu su kwato mulki a karkashin Daular Parthia.

Name (Suna) gyara sashe

Daular Achaemeniya ta ari sunanta daga kakan Cyrus Mai Girma, wanda ya kafa daular, Achaemenes. Kalmar Achaemenid tana nufin "na dangin Achaemenis/Achaemenes" (Old Persian Haxāmaniš ; [3] wani fili na bahuvrihi yana fassara zuwa "samun tunanin aboki"). [4] Achaemenes shi kansa ƙaramin sarki ne na ƙarni na bakwai na Anshan a kudu maso yammacin Iran, kuma bawan Assuriya.  

Kusan 850 BC, mutanen ƙauyuka na asali waɗanda suka fara daular suna kiran kansu Parsa da yankinsu na yau da kullun Parsua, galibi suna kewaye da Farisa. Sunan "Persia" furcin Girkanci ne da Latin na asalin kalmar da ke nufin ƙasar mutanen da suka samo asali daga Farisa (Tsohuwar Farisa: 𐎱𐎠𐎼𐎿, Pārsa) . Kalmar Farisa Xšāça.

 
zanen hoton yakin daular Achaemenid

Kusan 850 BC, mutanen ƙauyuka na asali waɗanda suka fara daular suna kiran kansu Parsa da yankinsu na yau da kullun Parsua, galibi suna kewaye da Farisa. Sunan "Persia" furcin Girkanci ne da Latin na asalin kalmar da ke nufin ƙasar mutanen da suka samo asali daga Farisa (Tsohuwar Farisa: 𐎱𐎠𐎼𐎿, Pārsa) . Kalmar Farisa Xšāça.a zahiri ma'anar "Masarauta", an yi amfani da shi don nufin daular da ƙasarsu ta duniya ta kafa.

BessusDarius IIIArses of PersiaArtaxerxes IIIArtaxerxes II of PersiaDarius II of PersiaSogdianus of PersiaXerxes IIArtaxerxes I of PersiaXerxes I of PersiaDarius IBardiyaCambyses IICyrus the GreatCambyses ICyrus ITeispes of AnshanGreco-Persian wars
 
Bishiyar dangin sarakunan Achaemenid.

Manazarta gyara sashe

  1. Lavan, Payne & Weisweiler 2016.
  2. Brosius 2021.
  3. Sarah Stewart (historian). Missing |author1= (help); Missing or empty |title= (help)
  4. Tavernier 2007.