Robert Patrick Baffour, OBE, OV (14 ga Mayu 1912 - 6 ga Yuni 1993),[1] injiniyan ƙasar Ghana ne, ɗan siyasa kuma mai kula da jami'a wanda ya yi aiki a matsayin Mataimakin Shugaban Jami'ar Kimiyya da Fasaha ta Kwame Nkrumah (KNUST).[1][2][3][4] Ya kuma kasance jagora a ilimin injiniya a Ghana.[2][3]

Robert Patrick Baffour
Rayuwa
Haihuwa Elmina, 14 Mayu 1912
Mutuwa Elmina, 6 ga Yuni, 1993
Yanayin mutuwa Sababi na ainihi
Ƴan uwa
Yara
Karatu
Makaranta Mfantsipim School (en) Fassara
Achimota School
Sana'a
Kyaututtuka

Rayuwar farko da ilimi gyara sashe

An haifi Robert Patrick Baffour (aka Papa Andoh) a ranar 14 ga Mayu 1912 a Elmina.[2] Mahaifinsa yana hidimar Ma'aikatan Burtaniya a Najeriya a matsayin Jagoran Makarantu. Shi ne ɗan fari na Robert Patrick Baffour Andoh da Maria Frederica Adwoa Kane (Okai).

Kakan mahaifinsa shine Cif Kweku Andoh na Elmina wanda yayi aiki a yakin Sir Garnet Wolseley akan Prempeh I, Sarkin Ashanti. An nada shi sarautar jihar Edina bayan korar Cif Kobina Gyan da Turawan Ingila suka yi. Kakar mahaifin Baffour ita ce babbar 'yar Yaa Na Yakubu I na kabilar Dagomba mai suna Napari. Chief Andoh ya kubutar da ita daga Ashanti yayin kamfen din Prempeh kuma an sanya mata suna Efua Yendi. An kuma san ta da Nana Awuyea.

Kakan mahaifiyarsa shine Cif Nii Kofi Okai na yankin Gbese, Accra, wanda aka fi sani da Joseph H. Kane. Yana da aiki a matsayin malami kuma dan kasuwa. Baffour shi ma jikan George Emil Eminsang ne, wanda shi ne lauya na farko da ya fara karatu a Yammacin Turai a Gold Coast.

Tsakanin 1917 da 1926, Baffour ya halarci makarantu daban -daban a Ghana da Najeriya: Makarantar Katolika a Elmina, Makarantar Gwamnatin Okar a Najeriya da Kwalejin Richmond.[2][3][4]

Baffour ya halarci Makarantar Mfantsipim kuma ya sami Takaddar Sakandare ta Cambridge tare da kebe daga Matriculation na London.[2][3] Bayan kammala karatun sakandare, ya sami babbar daraja ta musamman da ta zo na farko a jarrabawar farar hula ta zamaninsa. Amma duk da haka maimakon shiga aikin farar hula na Burtaniya, ya zaɓi ya ci gaba da karatunsa a Kwalejin Achimota don yin karatun injiniya, inda Charles Deakin, malamin injiniyan kafa a makarantar ya koyar da shi.[3][2][5] Ya zama ɗan ƙasar Ghana na farko da ya sami digiri na Jami'ar London a injiniyan injiniya a ƙasar Ghana.[2][3]

Aiki gyara sashe

Injiniya da hidimar jama'a gyara sashe

Baffour ya fara aikinsa tare da layin dogo na Gold Coast sannan daga baya ya zama malamin injiniya a Makarantar Achimota. Daga cikin abubuwan da ya ƙirƙira da sababbin abubuwa akwai 'Descender gear', na'urar hana zamewa don zirga-zirgar ababen hawa, '250 classes locomotive' da na'urar kewaya ta jirgin sama.[2][3]

Ya kuma rike mukaman gudanarwa da dama a cikin aikin farar hula, daga ciki akwai na Babban Sakataren Ma’aikatar Sufuri da Sadarwa.[2][3] Ya taka rawar gani wajen zabar wuraren da za a gina madatsar ruwan Akosombo, da tsarawa da fadada birnin Tema da Harbour, da aikin tashar jiragen ruwa na kamun kifi na Elmina baya ga kafuwar Kwalejin Nautical da Black Star Line.[2][3] Lokacin da Baffour yayi aiki a majalisar birnin Accra, ya shiga cikin kera motoci, musamman motocin 'Ewurakua' da 'King Kong'.[2][3] Ya kuma kasance cikin shirin tsara Kaneshie Estates ta amfani da fasahar gini da aka riga aka ƙera.[2][3]

A lokacin aikinsa, Baffour ya rike manyan mukamai da dama, ciki har da a matsayin shugaban hukumar hadakar karfe da karafa da kuma shugaban farko na hukumar makamashin nukiliya ta Ghana. Ya kasance mai motsawa a cikin tara kuɗi don Opon Manse Karfe Ayyuka.[2][3]

Shi ne ya zuga aikin Tashar Nukiliya ta Kwabenya da aka dakatar, watanni shida da kammalawa, sakamakon juyin mulkin da sojoji suka yi wa Kwame Nkrumah. A cikin 1962, an zaɓi Baffour shugaban zaman taro na 6 na babban taron Hukumar Makamashin Atomic ta Duniya (IAEA).

Mataimakin shugaban jami'a gyara sashe

Daga ƙarshe a lokacin mulkin Nkrumah, ya kasance babban ɗan wasan kwaikwayo don canza Kwalejin Fasaha ta Kumasi zuwa Jami'ar Kimiyya da Fasaha ta Kwame Nkrumah a 1960, ya zama mataimakiyar shugabanta na farko a 1961.[1] Baffour yayi aiki a matsayin mataimakin kansila na KNUST daga 1961 zuwa 1967. Wannan ya biyo bayan yayi aiki a matsayin shugaban magabacin jami'ar daga 1960 zuwa 1961.

Siyasa gyara sashe

Nkrumah ya shafe shi ya zama magajinsa. Sai dai abin takaici, bayan rashin jituwa da sauran membobin jam’iyyar, an kori Baffour daga jam’iyyar. A 1979, ya yi takara a matsayin ɗan takara mai zaman kansa a zaɓen shugaban ƙasa.[2]

Fasaha da al'ada gyara sashe

Ya kasance ɗaya daga cikin masu tallafawa ƙungiyar ƙwallon ƙafa ta Gasar Olympics ta bazara ta 1952, wanda aka shirya a Helsinki.[2][3] Mai son fasaha, ya kasance mai yin fina-finai, musamman, “A Day in the life of an African” wanda Kamfanin Watsa Labarai na Burtaniya ya samar da kuma “Progress in Kojokrom” (fim wanda aka baje shi a ko'ina cikin Kogin Zinariya. Waɗannan sun sa mutane su san sabon canjin da aka samu a ƙaramar hukuma)[6] da “The Boy Kumasenu”. A garinsu, Elmina, ya shirya bukukuwa, Edina Korye Kuw da Edina Mpuntu Fekuw.[2][3] Ya jagoranci kamfani na Number Seven Asafo Company, Nyampafo.[2][3] Daga baya a rayuwarsa, ya yi aikin likitanci na gidaopathic a matsayin mai son.[2][3]

Kyaututtuka da karramawa gyara sashe

An ba shi lambar yabo ta OBE a karramawar Sarauniya a shekarar 1953. A shekarar 1979, gwamnatin Ghana ta saka masa jari da Order of Volta.[2][3] KNUST ta yi masa ado da digirin girmamawa a kimiyya.[2][3]

Rayuwar mutum gyara sashe

Dansa, Fritz Baffour, ɗan jarida kuma mai ba da shawara kan sadarwa ya yi aiki da ɗan Majalisar Tarayya daga 2009 zuwa 2016 da Ministan Watsa Labarai a 2012 a ƙarƙashin National Democratic Congress.

Mutuwa gyara sashe

R.P Baffour ya mutu a Elmina saboda dalilai na halitta a ranar 6 ga Yuni 1993, yana da shekaru 81.[2][3] An binne shi a makabartar Holland ta Elmina.

Manazarta gyara sashe

  1. 1.0 1.1 1.2 "Past Vice-Chancellors: Dr. R.P. Baffour". Kwame Nkrumah University of Science & Technology. Archived from the original on 17 November 2015. Retrieved 13 November 2015.
  2. 2.00 2.01 2.02 2.03 2.04 2.05 2.06 2.07 2.08 2.09 2.10 2.11 2.12 2.13 2.14 2.15 2.16 2.17 2.18 2.19 2.20 "Dr. Robert Patrick Baffour: The Father of Engineering Education In African Soil And Inventor Of Ghanaian-Made Automobile "Boafo" Motors". DR ROBERT PATRICK BAFFOUR. Archived from the original on 29 May 2017. Retrieved 24 April 2019.
  3. 3.00 3.01 3.02 3.03 3.04 3.05 3.06 3.07 3.08 3.09 3.10 3.11 3.12 3.13 3.14 3.15 3.16 3.17 3.18 "Celebrating a nation builder – Dr. Robert Patrick Baffour @ 100! | Amandla News". webcache.googleusercontent.com. Retrieved 2019-04-24.
  4. 4.0 4.1 "Dr. Robert Patrick Baffour: The Father of Engineering Education In African Soil And Inventor Of Ghanaian-Made Automobile "Boafo" Motors". www.graphic.com.gh. Archived from the original on 14 March 2015. Retrieved 24 April 2019.
  5. Asante, K. B. (2 February 2009). "Voice from afar". Daily Graphic. Missing or empty |url= (help)
  6. "progress in Kojokrom". Retrieved 2021-08-31.