Alex Badeh

Babban hafsan sojin sama na 18, kuma babban hafsan tsaron Najeriya na 15. (1957-2018)
Mukala mai kyau

Alex Sabundu Badeh,FSS MSS DSS (an haifeshi ranar 7 ga watan Nuwamba, 1957 ya mutu a ranar 18 ga watan Disamba ta shekarar 2018). Ya kasance jami'in rundunar sojan sojojin saman Najeriya ne, wanda ya yi aiki a matsayin babban hafsan sojin sama na 18, da kuma babban hafsan tsaron Najeriya na 15. Ya mutu ne sakamakon harbin bindiga da wasu ƴan bindigar da ba'a san ko su wanene ba, suka kai wa motar sa hari a kan hanyar Abuja zuwa Keffi a ranar Talata 18 ga watan Disamba, shekarata 2018.

Alex Badeh
Chief of the Defence Staff (en) Fassara

16 ga Janairu, 2014 - 13 ga Yuli, 2015
Chief of the Air Staff (en) Fassara

4 Oktoba 2012 - 15 ga Janairu, 2014
Rayuwa
Haihuwa Jihar Adamawa, 10 ga Janairu, 1957
ƙasa Najeriya
Mutuwa Najeriya, 18 Disamba 2018
Karatu
Makaranta Jami'ar Tsaron Nijeriya
Harsuna Turanci
Pidgin na Najeriya
Sana'a
Sana'a ɗan siyasa

Rayuwar farko da ilimi gyara sashe

An haifi Badeh a Vimtim, wani ƙaramin gari a cikin ƙaramar hukumar Mubi ta Jihar Adamawa,[1] Arewa maso Gabashin Najeriya, alhalin sa ko danginsa manoma ne.

Ya halarci makarantar firamare ta Vimtim,[2] bayan nan ya samu takardar shedar satifiket na sakandare daga makarantar sakandare ta Villanova a shekarar 1976 kafin ya wuce zuwa Kwalejin Tsaro ta Najeriya.

Aikin soja gyara sashe

Horaswa gyara sashe

 
Badeh a cikin 1970s

An shigar da Badeh a Kwalejin Tsaro ta Najeriya a matsayin memba na kwas na 21 na yau da kullun a ranar 3 ga Janairu 1977, kuma an ba shi muƙamin Pilot a ranar 3 ga watan Yuli 1979. Ya fara aikin a Makarantar Horon tashi-(tashin jirgi) na 301 akan jirgin Bulldog Primary Trainer a 1979. Tsakanin 1981 zuwa 1982 ya halarci horon matukin jirgi na farko a Vance Air Force Base na sojojin saman Amurka. Ya kasance a Makarantar Koyar da Jirgin Sama ta 301 (FTS) a matsayin matukin jirgi na squadron kuma daga baya ya zama matuƙin jirgi mai koyarwa a kan jirgin Bull Dog da DO-228.

Ya halarci kwas ɗin kananan ma'aikata a kwamandan sojoji da kwalejin ma'aikata a 1988. A tsakanin 1995 zuwa 1996 ya halarci kwas ɗin manyan ma'aikata a wannan cibiya dai. A 2005 ya kasance a National War College Nigeria a matsayin memba na Course 14 kuma ya kammala a watan Agusta 2006. Air Marshal Badeh ya yi kartun digiri na biyu, M.Sc. a fannin Dabaru daga Jami'ar Ibadan.

Air Marshal Badeh ya samu muƙamin Air Vice Marshal a ranar 3 ga watan Janairun 2008. A tsakanin shekarar 2008 zuwa 2009, ya kasance darakta a kwalejin tsaron ƙasa da ke Abuja, Najeriya, daga nan kuma ya zama daraktan dabarun soja na ƙasa a kwalejin. Bayan haka, ya koma hedikwatar tsaro a matsayin mataimakin darakta horo sannan kuma ya zama daraktan bincike a hedikwatar tsaro. Daga watan Oktoba 2010 zuwa Maris 2012, Air Marshal Badeh ya koma hedkwatar rundunar sojojin saman Najeriya a matsayin shugaban tsare-tsare da dabaru. Daga nan kuma, a watan Maris na shekarar 2012, aka naɗa shi kwamandan horar da sojojin sama, Kaduna. 4 Oktoba 2012.

Ya halarci Cibiyar Tsaro ta Ƙasa da Ƙasa da ke Teterboro a New York don wani kwas na maimaita na'urar kwaikwayo, wanda ya zurfafa iliminsa game da ayyukan kiyaye lafiyar iska.

Kwamandan Rundunar Sojojin Sama na Shugaban NAF (2002 - 2004) gyara sashe

Badeh ya kasance Kwamandan Rundunar Sojojin Ƙasa, a lokacin mulkin Olusegun Obasanjo. Ma'aikatan jirgi na shugaban kasa sun yi ta yawo a duniya akai-akai kuma a shekara ta 2002, Badeh ya kwashe tsawon sa'o'i 6000 a sararin samaniya na tashi sama yana rufe VIPs, manyan jami'an gwamnati, manyan jami'an gwamnati da shugabannin jihohi.[3] [4] An ba shi damar tuka tsofaffin shugabannin Amurka, Bill Clinton da Jimmy Carter a lokuta daban-daban bayan bincike mai zurfi da hukumar leƙen asirin Amurka ta yi.[5] Kwarewar Badeh a bakin aiki ya sa ya samu, yabo, da kuma daga bakin Kofi Annan babban sakatare na Majalisar Ɗinkin Duniya a lokacin bayan ya kai shi wata ziyarar aiki a jirgi.[6]

Babban Hafsan Sojan Sama (Oktoba 2012 - Afrilu 2014) gyara sashe

 
Alex Badeh yana duba ayyukan jiragen sama na NAF

A matsayinsa na Babban Hafsan Sojojin Sama Badeh ya ƙaddamar da Inganta Injiniya na Gida (OLE 1 da 2) don mai da hankali kan haɓaka Motar Jirgin Sama mara Makami (UAV) da sauran tsarin makami.[7] Tawagar ta OLE ta ƙunshi jami’an sojin saman Najeriya da suka yi digirin na biyu da digirin digirgir a fannoni daban-daban na ƙera jiragen sama da na makamai daga Jami’ar Cranfield da ke Birtaniya.

OLE 1 da 2 ya haifar da samar da aikin AMEBO (wanda aka fi sani da GULMA 1 UAV) wanda ya baiwa rundunar sojin sama damar yin bincike tare da kai hare-hare daga nesa ba tare da jefa rayuwar matuƙan jirgin cikin haɗari ba, kuma wannan shi ne jirgi mara matuƙi na farko da aka ƙera a cikin gida Najeriya. Badeh ya tabbatar da cewa an horar da matuƙan jirgin na UAV a cikin gida don inganta abubuwan cikin gida da kuma ceton al'umma da dimbin albarkatun da idan ba haka ba za a kashe su wajen gudanar da horo iri ɗaya da na ƙasashen waje. Ma’aikatan jirgin sama na UAV da aka horar a Najeriya sun yi amfani da karfin tuwo wajen yaƙi da ta’addanci a Arewa maso Gabashin Najeriya.[8]

Ya ƙarfafa ayyukan R & D masu tayar da hankali a duk sassan NAF, wanda ya kai ga baje kolin R&D na farko a Abuja wanda ya jawo mahalarta daga jami'o'in Najeriya da cibiyoyin bincike. Daga baya NAF ta sanya hannu kan MOUs tare da wasu cibiyoyi don ba da himma ga ƙoƙarin NAF na R&D. Wasu daga cikin jami'o'in sune Jami'ar Benin, Jami'ar Ibadan, Jami'ar Legas, Jami'ar Covenant, Ota; Jami'ar Fasaha ta Tarayya, Minna ; Obafemi Awolowo University, Ile-Ife, Ahmadu Bello University, Zaria and Yaba College of Technology.[9] Cibiyoyin binciken sun haɗa da Hukumar Kula da Kamfanonin Kimiyya da Injiniya ta Ƙasa, Hukumar Binciken Ci gaban Sararin Samaniya ta Ƙasa da Hukumar Masana'antu ta Tsaro.

Ci gaba da bincike da shirye-shiryen ci gaba na Badeh sun haifar da sababbin hanyoyin magance matsalolin, ɗaya daga cikin nasarar magance matsalar shine nasarar kammala na farko a cikin lokaci na Depot Maintenance[10] (PDM) akan jirgin C-130H NAF913 da irin wannan atisayen don kan 2xG- Jirage 222 a Legas. Har ila yau lokacin da ya kasance Babban Hafsan Hafsoshin Sojan Sama ya shaida ƙirar gida da samar da diaphragm na hydraulic diaphragm na helikwafta harin Mi-35P yayin da kyamarar EOS da ke cikin jirgin helicopter Agusta 109 LUH aka gyara kuma an sake shigar da shi cikin nasara.

Yayin da yake aiki a matsayin Babban Hafsan Sojan Sama, ya ƙaddamar kuma ya kammala wasu mahimman ayyuka da suka haɗa da, hangar NAF a filin jirgin sama na Yola, haɗa hanyoyin daga hangar zuwa titin jirgin sama, wurin ajiyar makamai,[10] ɗakin ma'aikatan jirgin na matukin jirgi da masu fasaha, masauki ga jami'ai da maza, Air Force comprehensive school, Yola, samar da ababen more rayuwa a 75 Strike Group Yola, matsugunan jiragen sama, wuraren ibada, ɗakunan kwanan dalibai 80 a Cibiyar Fasaha ta Sojan Sama ta Kaduna da sauran manyan ayyuka.[11]

A cikin wannan lokaci ne rundunar sojin saman ta ƙaddamar da wani haɗin gwiwa da hukumar kula da harkokin jiragen ruwa ta Najeriya NIMASA domin daƙile safarar miyagun ƙwayoyi ta hanyar samar da tallafin jiragen sama ga hukumar kuma aikin ya samu nasara matuƙa.[11] Badeh ya kuma yi haɗin gwiwa da Hukumar Ba da Agajin Gaggawa ta Najeriya (NEMA) wajen samar da kayayyakin agaji, da ayyukan jinya kyauta har ma a wasu lokutan ayyukan kwashe mutane. A matsayinsa na babban hafsan sojin sama, Badeh ya tabbatar da cewa duk ma’aikatan da suka haifi ‘ya’ya a makarantun firamare da sakandare na rundunar sojin sama za'a koyar da su kyauta.[11]

Babban Hafsan Tsaro (Afrilu 2014 - Yuli 2015) gyara sashe

Badeh ya ƙaddamar da gina katafaren ginin hedkwatar tsaro (DHQ) wanda ya dace da ɗakin gudanar da ayyukan haɗin gwiwa, zauren taro, wuraren ofis da kuma gidan da zai karbi baki.[10] A lokacin da sojoji ke yaƙi da ta'addanci a Arewa maso Gabashin Najeriya, akwai buƙatar a ciyar da jama'a da sahihan labarai kuma masu dacewa don haka Badeh ya kafa gidan rediyon sojojin ƙasar Mogadishu a tashar FM 107.7 don tunkarar ƙalubalen yaɗa munanan labarai a kan sojojin Najeriya. Gidan rediyon ya baiwa sojojin Najeriya damar bayyana bangarensu, kan batutuwan da suka shafi tsaro da bayanai.

Kafin ayyukan da Badeh ya kammala a matsayinsa na babban hafsan tsaro, ayyukan sun haɗa da; ɗakin gwaje-gwaje na DNA na Sojoji, wanda ya ba da damar gano waɗanda suka mutu a cikin yaki cikin sauki, Hukumar Kula da Sararin Samaniya ta Tsaro, ƙaddamar da kwale-kwalen Bindiga 30 a yankin Neja Delta, da dai sauransu.[12]

Rayuwa ta sirri gyara sashe

 

Matsalolin shari'a gyara sashe

A watan Fabrairun 2016 an zargi Badeh da karkatar da kuɗaɗe da EFCC ta yi masa a lokacin da yake riƙe da muƙamin shugaban ma’aikata.

Badeh ya musanta hannu a duk wani rashin ɗa'a.[13]

Harin ta'addanci a Vimtim gyara sashe

A watan Oktoban 2014 mayaƙan Boko Haram sun mamaye garin Vimtim na Badeh a takaice, inda suka yi ta kashe rayuka da lalata dukiyoyi.[14] An kashe ɗan uwansa da ke makwabtaka da gidansa yayin harin. Ƴan ta’addan sun kuma ƙona gidan Badeh da asibitin da ya gina wa al’umma. An yi ta yaɗawa a ƙafafen yaɗa labarai cewa babban hafsan tsaron ya aike da jirgin sama mai saukar ungulu domin ya kwashe iyayensa kafin harin duk da cewa bayanai sun nuna cewa a 2013 ya rasa mahaifinsa a shekarun 70s da mahaifiyarsa.[15]

Ritaya daga rundunar sojojin saman Najeriya gyara sashe

 
Alex Badeh yana jan fareti

A watan Yulin 2015 ne hafsan hafsan sojin sama Air Marshal Badeh ya yi ritaya. A bisa al'adar Sojoji an gudanar da fareti na janyewa a birnin Mogadishu na Abuja inda babban hafsan sojin sama Air Marshal Badeh ya gabatar da jawabinsa na ban mamaki kafin ya wuce jiharsa.[16]

Mutuwa gyara sashe

An kashe Badeh ne a wani harin kwantan ɓauna da aka kai kan hanyar Keffi zuwa Abuja da yammacin ranar 18 ga watan Disamba 2018.[17][18][19] [20][21]

A ranar 23 ga watan Junairun 2019 ne aka yi jana’izar Badeh bayan jana’izar sa a cocin Pentecostal da ke sansanin sojin sama da ke Abuja.[22] Daga cikin manyan baki da suka halarci jana’izar tasa sun haɗa da sakataren gwamnatin tarayya Boss Mustapha, gwamnonin Filato da Adamawa, Simon Bako Lalong da Bindow Jibrilla, da babban hafsan tsaron ƙasa, Janar Abayomi Olonisakin.

Manazarta gyara sashe

  1. "Alex Badeh 1957 to 2018". Vanguard News (in Turanci). 2018-12-19. Retrieved 2022-03-03.
  2. "Alex Badeh, Nigeria's 18th Chief of Air Staff". naijarchives.com. 4 March 2014. Archived from the original on 9 January 2015. Retrieved 9 January 2015.
  3. "Alex Sabunda Badeh (1957-2018): The Man Who Flew Two Former U.S. Presidents". aitonline.tv (in Turanci). Retrieved 2020-05-25.
  4. "Alex Sabunda Badeh (1957-2018): The Man Who Flew Two Former U.S. Presidents". aitonline.tv (in Turanci). Retrieved 2020-05-24.
  5. https://www.pressreader.com/nigeria/daily-trust/20190108/textview. Retrieved 2020-05-24 – via PressReader. Missing or empty |title= (help)
  6. https://www.pressreader.com/nigeria/daily-trust/20190108/textview. Retrieved 2020-05-24 – via PressReader. Missing or empty |title= (help)
  7. "Okowa tasks security agencies to fish out killers of Ex-CDS Alex Bade". Businessday NG (in Turanci). 2018-12-19. Retrieved 2020-05-24.
  8. beegeagle (2014-05-01). "NIGERIA'S SENATE PRESIDENT CALLS FOR FULL SCALE MILITARY CAMPAIGN AGAINST INSURGENTS, SAYS "THERE IS NO DOUBT THAT OUR NATION IS AT WAR"". Beegeagle's Blog (in Turanci). Retrieved 2020-05-24.
  9. "Alex Badeh Retirement".
  10. 10.0 10.1 10.2 "NAF introduces inter-command R&D competition".
  11. 11.0 11.1 11.2 "15th Chief of Defence Staff Alex Badeh bows out of the Force in style".[permanent dead link]
  12. "Nigeria's former defence chief killed amid growing insecurity". www.aljazeera.com. Retrieved 2020-05-24.
  13. "Ex Defence Chief says he's being persecuted".
  14. Emmanuel, Ogala (2015-10-24). "SPECIAL REPORT: Inside Boko Haram's routes of death, destruction and humanitarian crises - Premium Times Nigeria" (in Turanci). Retrieved 2020-05-28.
  15. "Oak TV Newstrack", Former Chief of Air Staff, Air Vice Marshall Alex Badeh, Oak tv, 2019-01-23, archived from the original on 2019-04-20, retrieved 2020-05-28
  16. "Alex Badeh Cries Out".[permanent dead link]
  17. Adedigba, Azeezat. "BREAKING: Nigeria's former defence chief, Alex Badeh, shot dead". Premium Times. Retrieved 18 December 2018.
  18. "Breaking: Nigerian Former Chief of Defense Alex Badeh Assassinated". Wired NG. Archived from the original on 19 December 2018. Retrieved 18 December 2018.
  19. "Alex Badeh, Former Chief Of Defence Staff Shot Dead". okay.ng. Retrieved 18 December 2018.
  20. "Pictures of Alex Badeh's Assassination Scene Emerge". WIRED Nigeria. Archived from the original on 19 December 2018. Retrieved 18 December 2018.
  21. "Alex Badeh, Ex-chief of defence staff, shot Dead". BarristerNG Blog Nigeria. Retrieved 18 December 2018.
  22. "Former Chief of Air Staff, Air Vice Marshall Alex Badeh". Oak TV Newstrack. Oak tv. 23 January 2019. Archived from the original on 23 January 2019. Retrieved 24 January 2019.
Ofisoshin soja
Magabata
Mohammed Dikko Umar
Chief of the Air Staff
2012 – 2014
Magaji
Adesola Nunayon Amosu
Magabata
Ola Ibrahim
Chief of the Defence Staff
2014 – 2015
Magaji
Maj-Gen. A.G. Olonisakin